یوسف اصغری بایقوت

در این سطور بحث ما بر سر اشعار عربی خاقانی است که همچون اشعار فارسی وی سخت مبهم و دشوار می نماید. بخشی از این دشواری را باید ناشی از عدم ضبط صحیح نسخه های خطی و چاپی و بخشی دیگر آن را مربوط به ویژگی سبک خاص شاعری وی دانست. نیز سروده شدن این اشعار به زبان عربی خود به خود دشواری آن را دو چندان کرده است. البته عدم توجه محقّقان به این بخش از اشعار خاقانی خود عامل مهم دیگری است که موجب گردیده دشواری و آشفتگیِ آن همچنان به قوت خود باقی بماند. تسلّط بی حدّ و حصر خاقانی بر زبان عربی و ریزه کاری های آن، مایه اعجاب است. سرودن اشعاری با قافیه های دشوار و هنری و رعایت اعنات و لزوم مالایلزم و مضمون سازی از تمامی دانسته های علمی خود و آن هم به زبان عربـی جنبه ای عربی دانی او را نشان می دهد. اشعار عربی خاقانی با آنکه غرائب است اما همچنان غریب مانده است به طوری که کمتر محققی را از گذشته تا کنون می توان یافت که از اشعار عربی خاقانی سخنی در خور گفته باشد. استقرائی که در چند اثر معروف صورت گـرفت این گفته را تأیید می کند.