ملیحه امینی

جیوه عنصری فرار و ناپایدار است که قابلیت شکنندگی ندارد و می تواند به صورت گاز، مایع و یا جامد وجود داشته باشد. دارای ویژگی های سودمند بسیار زیادی است زیرا در دمای اتاق به حالت مایع بوده و به راحتی با فلزات دیگر ترکیب شده و متناسب با تغییرات دما منبسط و منقبض می گردد. جیوه یکی از فلزات سنگین در جدول تناوبی و بسیار سمی است. استفاده از سوخت های فسیلی، فرآیندهای ذوب فلزات، تولید کاغذ، دباغی چرم، آب کاری فلزات و تولید مواد شیمیایی، استعمال گسترده کودها و قارچ کش ها و دفع ضایعات و زباله ها از منابع انتشار این فلز سمی و خطرناک در طبیعت هستند. این ترکیب دارای سمیت فوق العاده، مقاومت بالا در برابر تخریب و ماندگاری طولانی، توانایی تجمع در موجودات زنده و بزرگنمایی در زنجیره غذایی و دارای توانایی جابه جایی در مسافت های طولانی می باشد. در طبیعت جیوه معدنی رها شده به وسیله میکروارگانیسم ها طی فرآیند متیلاسیون تبدیل به جیوه آلی شده و در ادامه در بافت های بدن موجودات ترکیب بسیار سمی متیل جیوه تجمع می یابد. جیوه هیچ گونه عملکرد فیزیولوژیک مفیدی در بدن انسان ندارد. نمک های جیوه از طریق کبد، کلیه، مخاط روده، عرق کردن، ترشح بزاق و همچنین با شیردهی تا حدودی دفع می گردد. عمده ترین عوارض ناشی از مسمومیت با متیل جیوه بروز اختلالات عصبی و کلیوی می باشد. علاوه بر اثرات سمی عمومی جیوه، این ماده سبب جهش زایی نیز می گردد. بزرگسالانی که در معرض مقدار زیادی متیل جیوه قرار گرفته اند ممکن است لرزش و بی حسی، خارش و سوزش در لب ها، زبان و انگشتان دست و پا را احساس کنند. سمیت جیوه خصوصا در رشد کودکان تاثیر گسترده ای دارد و موجب تاخیر در رشد حرکتی و فلج مغزی می گردد و در زمان جنینی نیز موجب جلوگیری از رشد کامل اندام های حرکتی مانند دست و پا خواهد شد. جیوه موجب شکسته شدن کروموزوم ها و توقف رشد و تقسیم سلولی نیز می گردد.