حمیدرضا علیزاده

در میان عوامل بیوکنترل گونه های Bacillus بدلیل تولید اسپور مقاوم و ترشح آنتی بیوتیک های متعدد، همچنین توانایی القای مقاومت در گیاه و تولید هورمون های رشدی گیاهی از پتانسیل مناسبی جهت کنترل عوامل بیماریزای خاکزی برخوردار هستند. با توجه به اهمیت اقتصادی محصول خیار در جیرفت و خسارت قابل توجه بیماری های ناشی از قارچ های خاکزاد Fusarium oxysporum، Sclerotinia sclerotiorum وPythium aphanidermatum در این منطقه، این پژوهش به منظور بررسی مقدماتی برای دستیابی به یک روش کنترل بیولوژیکی با باکتری های جنس باسیلوس جدا شده از خاک های منطقه جیرفت علیه این بیمارگرها انجام شد. در این پژوهش 63 جدایه باسیلوس از فراریشه خیار جداسازی، خالص سازی و بر مبنای خصوصیات مورفولوژیکی، فیزیولوژیکی و مولکولی شناسایی شدند. برای انتخاب بهترین جدایه ها با بیشترین اثر آنتاگونیستی جدایه ها به روش کشت متقابل روی محیط کشتی حاوی PDA+ NA بررسی شد. جدایه های Ba17، Ba24، Ba14، ،Ba29b و Ba29c بیشترین اثر بازدارندگی علیه این سه بیمارگر را داشتند و برای بررسی های بعدی انتخاب شدند. ترکیبات فرار جدایه های Ba17، Ba29b و Ba29c علیه سه بیمارگر و جدایه های Ba21 و Ba10b علیه Sclerotinia sclerotiorum باعث کاهش رشد کلنی بیمارگر شدند و با شاهد در سطح پنج درصد اختلاف معنی دار داشتند. تولید سورفکتین، آنزیم پروتئاز و مواد سمی مانند سیانید هیدروژن به عنوان سازوکارهای بازدارندگی مورد بررسی قرار گرفتند. به جز جدایه های Ba14 و Ba21 مابقی جدایه ها قادر به تولید پروتئاز بودند. هیچ کدام از جدایه ها قادر به تولید سیانید هیدروژن نبودند. جدایه هایBa29c ،Ba10b وBa21 قادر به تولید سورفکتین بودند. استخراج DNA جدایه ها به روش جوشاندن صورت گرفت و با استفاده از آغازگرهای fD1 و rD1، قطعه ای از ژن S rDNA16آنها، طی واکنش PCR تکثیر شد. تعیین توالی قطعه های مورد نظر و مقایسه آن با توالی های موجود در پایگاه داده ای NCBI، نشان داد که جدایه های b10Ba، Ba24، Ba29c و Ba29b با گونه Bacillus cereus، جدایه ی Ba17با گونه Bacillus licheniformis ، جدایه Ba14 با گونه Bacillus endophyticus و جدایه Ba21 باجنس Lysinibacillus spp: بیشترین مشابهت را داراند. در آزمون گلخانه ای، جدایه هایBa17 ،Ba21، Ba10b، Ba29c وBa14 میزان شاخص بیماری S. sclerotiorum را به ترتیب