حمیدرضا علیزاده

کشت گیاهان گلخانه ای به ویژه خیار در ایران از اهمیت خاصی برخوردار است. یکی از بیماری های مهم و مخرب خیار، بیماری بوته میری ناشی از Pythium aphanidermatum می باشد که خسارت قابل توجهی به محصول وارد می کند. کاربرد ترکیبات القا کننده مقاومت یک راهبرد نوین در مدیریت بیماری های گیاهی است. در این پژوهش، اثر ترکیب بنزوتیادیازول (BTH) در مهار بیماری بوته میری خیار با روش پیش تیمار بذر در شرایط گلخانه در قالب طرح کاملا تصادفی بررسی شد. بدین منظور ابتدا بذور ضدعفونی سطحی شدند و سپس به مدت 24 ساعت در محلول BTH با غلظت های 10، 50 و 100 میکروگرم در میلی لیتر و شاهد (آب مقطر) قرار داده شدند. بذور به گلدان های سترون محتوی مخلوط خاک (خاک مزرعه، پیت و پرلیت) انتقال یافته و در شرایط گلخانه نگهداری شدند. در ادامه گیاهان در مرحله دو تا سه برگ حقیقی با بیمارگر تلقیح شدند. 21 روز پس از تلقیح با بیمارگر شاخص بیماری با مقیاس صفر تا پنج ارزیابی و درصد شاخص بیماری محاسبه شد. نتایج ارزیابی شاخص بیماری نشان داد غلظت های 10 و 50 میکروگرم در میلی لیتر با شاهد اختلاف معنی دار نداشتند و کاهش علائم بیماری در این تیمارها مشاهده نشد. اما غلظت 100 میکروگرم در میلی لیتر با شاخص بیماری 33/43 درصد نسبت به شاهد با شاخص بیماری 100 درصد اختلاف معنی دار داشت و حداکثر مهار بیماری در این غلظت مشاهده گردید. در بخش دوم آزمایش، از غلظت 100 میکروگرم در میلی لیتر به عنوان غلظت موثر در مهار بیماری بوته میری جهت ارزیابی تغییرات بیان ژن های مقاومت (PR1, PR2 PAL1, و LOX) در فواصل زمانی مختلف (صفر، 24، 48 و 72) ساعت پس از تلقیح با بیمارگر با روش Real-time PCR استفاده شد. این آزمایش در شرایط کنترل شده در قالب طرح کاملا تصادفی انجام گرفت. نتایج تغییرات بیان ژن های مقاومت نشان داد که بیان ژن های LOX و PAL1 در تیمار BTH به حالت آماده باش در آمدند و در ساعات اولیه پس از تلقیح با بیمارگر افزایش بیان سریع و قوی را نسبت به تیمارهای شاهد مثبت و منفی نشان دادند. علاوه بر این در تیمار BTH حداکثر بیان این ژن ها تا 72 ساعت مشاهده شد و با حداکثر بیان در تیمار شاهد مثبت اختلاف معنی دار داشت. این نتایج نشان داد افزایش بیان ژن LOX در تیمار BTH بیانگر القای مقاومت وابسته به مسیر پیام رسانی JA است. علاوه بر این نتایج تغییرات بیان ژن های PR1 و PR2 نشان داد که تغییرات قابل توجهی در تیمار BTH نسبت به شاهد مثبت و منفی مشاهده نشد. عدم القای مقاومت در این تیمارها بیانگر مقاومت غیر وابسته به SA و وابسته به JA است. نتایج این پژوهش به وضوح نشان داد که کاربرد ترکیب BTH میتواند به عنوان یک راهبرد امید بخش، ساده و ایمن برای محیط زیست در کنترل بیماری بوته میری خیار مورد استفاده قرار گیرد.