محسن عادلی ساردوئی

دشت جیرفت در چند سال اخیر به دلیل برداشت بیش از حد از منابع آب زیرزمینی دچار افت شدید سطح ایستابی گردیده است و با توجه به نقش استراتژیک این دشت در تامین اب مورد نیاز محصولات کشاورزی، برنامه ریزی جهت بهبود وضعیت منابع آب این دشت امری ضروری می­باشد. لذا تحقیق حاضر با هدف بررسی اثرات مدیریتی منابع آب زیرزمینی دشت جیرفت در گذشته (1398-1384) و آینده نزدیک (1410-1398) با استفاده از نرم­افزار GMS 10.4 و داده های هیدرولوژیکی، هیدروژئولوژیکی و نقشه­های توپوگرافی انجام شده است. همچنین به منظور بررسی تأثیرپذیری الگوی کشت محصولات از تغییرات منابع آبی، تغییرات الگوی توسعه کشت محصولات عمده باغی از منظر نیاز آبی شان در دشت جیرفت با استفاده از اطلاعات و آمار محصولات عمده باغی دشت جیرفت طی سه دهه گذشته مطالعه شد. نتایج نشان داد که در دوره پایه (1398-1384) سالانه به طور متوسط آبخوان دارای افتی برابر 86/0 متر است که نشان دهنده بهره­برداری بیش از حد از منابع آب زیرزمینی این دشت است. پیش بینی وضعیت آبخوان در دوره آتی تحت سناریوهای مختلف توسط مدل GMS 10.4 انجام گردید. همچنین نتایج بررسی روند توسعه محصولات عمده باغی دشت جیرفت نشان داد که علی رغم روند نزولی سطح منابع آب زیر زمینی طی سه دهه گذشته، سهم محصولات باغی با نیاز آبی بالا در الگوی کشت محصولات کشاورزی دشت افزایش داشته است و رفتار کشاورزان در راستای توسعه الگوی کشت محصولات کشاورزی تحت تأثیر عواملی به غیر از محدودیت منابع آبی بوده است. از اینرو پیشنهاد می گردد در دشت جیرفت سناریوهای کاهش برداشت از منابع آب زیر زمینی و همچنین توجه به الگوی کشت متناسب با منابع آبی در نقاط مختلف دشت در اولویت برنامه ریزان بخش کشاورزی قرار گیرد.