سارا سقائی

شهر قدیم نرماشیر در حوزه فرهنگی جنوب شرقی ایران و در مسیر شاهراه ارتباطی کرمان ـ سیستان واقع بوده و به گواهی منابع تاریخی، از شهرهای مهم کرمان شمرده می شده است. حمدالله مستوفی، نرماشیر (نرم-اردشیر) را از آثار اردشیر بابکان دانسته و یعقوبی و مقدسی، از آن به عنوان یکی از پنج شهر اصلی کرمان در صدراسلام یاد کرده اند. این شهر بر پایه نتایج گمانه زنی به منظور تعیین عرصه و حریمِ آن ، 160 هکتار وسعت داشته و آثار معماری و مواد فرهنگیِ دوران ساسانی تا تیموری در آن شناسایی شده است. بخشی از این یافته ها را الواح سفالین بدون لعاب با نقوش برجسته تشکیل می دهند. پرسش های مقاله اینست که ویژگی های فنی و ساختاری و نوع نقوش الواح سفالینِ شهر قدیم نرماشیر چیست؟ و این الواح، چه کارکردهایی داشته اند؟ بر این اساس هدف از پژوهش، شناخت گونه ای از الواح سفالین در حوزه فرهنگی جنوب شرقی کشور و تبیین کارکرد آنها، گاهنگاری مقایسه ای و شناخت برهمکنش های فرهنگی در این حوزه جغرافیایی است. داده ها به دو روش میدانی و اسنادی گردآوری شده اند و روش پژوهش، از نوع توصیفی ـ تحلیلی است و تحلیل ها بر پایة مقایسه و تحلیل محتوا صورت گرفته است. نتایج پژوهش نشان می دهد این الواح دربردارندة نقوش هندسی دایره، ستاره، زیگزاگ، طنابی شکل، گل و نقوش جانوری همچون شتر هستند و همه به سبک تجریدی و انتزاعی بر این الواح شکل گرفته اند. همچنین، برخی از این الواح، بخشی از فرم مکعب شکلی بوده که احتمالاً بعنوان پایه کاربرد داشته اند. اما فرم و ساختار برخی دیگر، به صورت تخت (مشابه کاشی خشتی) است که احتمالاً بعنوان آرایه الحاقی در معماری به کار می رفته اند.