سارا سقائی

نرماشیر در صدر اسلام، یکی از پنج ولایت کرمان بود. اما توجه باستان شناسان به بم و جیرفت سبب غفلت از نرماشیر شده و شناخت کافی از سفال اسلامی نرماشیر وجود ندارد. عدم شناخت سفال نرماشیر از یک سو، و نقش سفال در گاهنگاری و شناخت تغییرات فرهنگی از دیگر سو، نشانگر ضرورت این پژوهش است. پرسشها اینست که گونه های سفال اسلامی در نرماشیر چیست و به چه ادواری تعلّق دارند؟ فراز و فرود حیات در نرماشیر و روابط فرامنطقه ای آن براساس داده های سفالی چگونه بوده است؟ ویژگی های تولید و سبک محلّی سفال در نرماشیر چیست؟ اهداف پژوهش عبارتند از: مطالعه سفال اسلامی نرماشیر و شواهد تولید، گونه شناسی و گاهنگاری مقایسه ای و نسبی سفالها و تبیین روند تداوم حیات در نرماشیر. روش گردآوری داد ه ها، میدانی - اسنادی، و روش پژوهش توصیفی - تحلیلی است. برپایه نتایج، سفال اسلامی نرماشیر شامل گونه های: ساده بی لعاب، نقش کنده، افزوده، قالب زده، مُهری، شبه پیش از تاریخی، لعابدار تکرنگ، نقش کنده یا افزوده زیرلعاب، گلابه ای، لعاب پاشیده، اسگرافیتو، نقاشی زیرلعاب، نقاشی روی لعاب، زرین فام و آبی و سفید است. این گونه ها، ارتباطات فرهنگی با جیرفت، غبیرا، سیرجان، میناب، کیش، سیراف، نیشابور، اسفراین، ری، اصفهان، قصرابونصر، مرودشت، سی سخت، بویراحمد، شوش، رأس الخیمه امارات، مُسندَم عمان، حضرموت یمن، قلعه بحرین، بصره، سامرا، رقّه و لشکری بازار را نشان می دهند. برخی نمونه های سفال نرماشیر وارداتی و تعدادی تولید محلّی، اما تقلیدی هستند. نمونه های قالب زده بی لعاب، تولید محلّی و دارای نقوش کاملاً محلّی هستند. همچنین، حیات شهر نرماشیر از دوره ساسانی آغاز شده، و در دوره سلاجقه کرمان و قراختاییان به اوج می رسد و تا دوره تیموری تداوم داشته است؛ اما جمعیت آن در دوره صفوی کاهش می یابد و پس از صفویان متروک شده و تعدادی روستا در دشت باقی می ماند.