سید حمزه حسینی

در سالهای اخیر مطالعات اتنوفارماکولوژی در ایران رشد چشمگیری داشته است . طبق گزارشات ایران رتبه پنجم را در ارایه مقالات اتنوفارماکولوژی به خود اختصاص داده است. این مطالعات کمک میکند تا گیاهان دارویی پرکاربرد در میان اقوام ایرانی و در مناطق جفرافیایی مستعد رشد گیاهان دارویی شناخته شوند و نتایج این تحقیقات برای مطالعات بیولوژیک و بررسیهای ساختاری مواد موثره فعال زیستی کاندیدهای مناسبی باشند. بهرغم افزایش این مطالعات برخی الزامات روش شناختی و مفهومی برای یک مطالعه میدانی اتنوفارماکولوژی ضروری به نظر میرسد تا فرصتهای رشد بیشتری در این حوزه فراهم آید. هدف این مطالعه اشاره به شاخصها و اصولی است که استانداردهای اساسی لازم در هنگام برنامهریزی و انجام مطالعات میدانی در حوزه اتنوفارماکولوژی را فراهم میآورد و با افزایش کیفیت و هدفمند کردن این تحقیقات، شانس آنها را در چاپ و گزارش در مجلات علمی معتبر افزایش میدهد. مطالعه حاضر، تحقیقی کتابخانهای است که با روش مروری و تحلیلی انجام شده است. در این مطالعه از مقالات و گزارشهای استاندارد و پایهای در حوزه مطالعات اتنوفارماکولوژی جهان استفاده شده است. تحقیقات باید اخلاقی و قانونی باشد و از قوانین محلی و ملی پیروی کند. فرضیه های تحقیق برای چرایی و چگونگی انتخاب گیاهان دارویی توسط مردم منطقه مشخص گردد. دادههای اولیه میدانی اتنوفارماکولوژی باید به روشی شفاف و قابل درک ارائه گردند. از جمله این استانداردها می توان به مواردی از قبیل اینکه سوالات پرسشنامه تحقیق مرتبط و مختصر بیان شوند، تمام اطلاعات جغرافیایی، اکولوژیکی و فرهنگی موجود در منطقه مورد مطالعه از تمام جوانب بررسی شود. روشهای مناسب برای پاسخگویی به سوالات تحقیق به کار گرفته شود. بیماریهای اپیدمیولوژیک منطقه مشخص گردد، مستندات مناسبی از گیاه مورد استفاده نظیر نمونههای هرباریومی مشخص و واضح ارائه گردد و تجزیه و تحلیل کمی دادههای جمعآوری شده با تکیه بر ایندکسهای معتبر فراهم آید. بطور کلی مطالعات اتنوفارماکولوژی در طب سنتی ایران با رعایت استانداردها و برنامهریزیهای منسجم و کاربرد تکنیکهای کمی و تجزیه و تحلیل آماری میتوانند نامزدهای مطلوب دارویی را بیابند و همچنین دانش گرانبهای طب ایرانی و بومی را حفظ کنند.