امیررضا امیرمیجانی

خرما (Phoenix dactylifera L.) گیاهی دو پایه گرمسیری و نیمه گرمسیری از خانواده Palmaceae یا Arecaceae است. میوه آن به معدن مواد غذایی معروف است. میوه خرما غنی از قندها، پروتئین ها، الیاف، عنصرهای غذایی و غیره است. بیشترین سطح بارور خرما در کشور با 17 درصد به استان سیستان و بلوچستان تعلق دارد و استان های بوشهر، هرمزگان، منطقه جیرفت و کهنوج در جنوب کرمان، خوزستان، کرمان و فارس در رده های بعدی قرار می گیرند. با توجه به افزایش بیماری های خرما در دهه های اخیر نگرانی تولید کنندگان خرما را به همراه داشته است. بیمارگرهای قارچی درخت خرما به عنوان عوامل مشکل زا در نظر گرفته می شوند که منجر به کاهش معنی داری در رشد و توسعه و همچنین تولید محصول خرما در کل دنیا می گردند. در سال های اخیر در استان سیستان و بلوچستان و کرمان علائمی از زوال درختان خرما مشاهده شده است. در طی این پژوهش نمونه برداری های متعددی طی سال های 1398 و 1400 از باغات استان های استان سیستان و بلوچستان و کرمان صورت گرفت. نمونه ها پس از شستشو با آب لوله کشی و ضدعفونی سطحی با محلول هیپوکلریت رقیق شده 2 درصد، روی محیط غذایی آب - آگار 2% (WA) و همچنین به روش کشت بافت گیاهی روی کاغذ صافی مرطوب، در شرایط مرطوب درون تشتک پتری کشت شدند. تهیه کشت خالص قارچ ها به روش تک اسپور و نوک ریسه کردن در محیط غذایی سیب زمینی-دکستروز-آگار (PDA) صورت پذیرفت. در مجموع 178 جدایه از ریشه و بافت آوندی درختان نخل خرما دارای نشانه های زوال جداسازی و به روش ریخت شناختی مورد شناسایی قرارگرفت. در نهایت 28 جدایه منتخب به روش مولکولی شناسایی شد. برای تایید شناسایی ریخت شناختی و مولکولی از توالی یابی ناحیه های ژنومی ITS1-5.8S-ITS2 و Elongation factor 1-α استفاده گردید. تجزیه تحلیل های فیلوژنتیکی با استفاده از روش های Neighbur Joining و Maximum Parsimony صورت گرفت. در مجموع جدایه های مختلفی از جنس های Alternaria، Bipolaris، Comoclathris ، Curvularia، Stemphylium، Fusarium، Lasiodiplodia، Neodeightoniaو Thielaviopsisبدست آمدند. گونه های غالب شناسایی شده در اغلب مکان های مورد بررسی شامل گونه های Alternaria alternata، Bipolaris sorokiniana، C. spicifera، Curvularia lunata، Stemphylium alfalfa، Exserohilum rostratum، Fusarium branchygibbosum، F.equiseiti، F. fujikuri، F. incarnatum، F. verticillioides، F. nygami، F. oxysporum، F. proliferatum، Neocosmospora solani، N. falciform ، Lasiodiplodia theobromae، Neodeightonia phoenicum و Thielaviopsis punctulata می باشد. آزمون بیماریزایی برای برخی از جدایه های منتخب هر گونه انجام پذیرفت که نتایج نشان داد که میزان بیماریزایی رو رقم ربی و مضافتی تقریبا یکسان است اما گونه های فوزاریومی باعث زردی برگها و در نهایت خشکی آنها می شوند در صورتی که گونه های دو جنس Thilaviopsis و Lasiodiplodia باعث خشکیدگی کامل درخت و سفید شدن تاج آن می شوند.