سعید امیرحاجلو

ویژگی قابل اشارة معماری مساجد سلجوقی در مرکز ایران، استفاده از نمازخانه های گنبددار در مساجد جامع بزرگ است. یک نمونه از این مساجد در بروجرد قرار دارد؛ شهری که در راه ارتباطی همدان به اهواز از طریق خرم آباد واقع است. در اوایل 1930 میلادی، هیأت های آمریکایی و فرانسوی به این بنا اشاره کردند: آرتور اپهام پوپ در یادداشتهایش از 6 فصل بررسی معماری ایران، به آن پرداخته است، (2) آندره گُدار به ثبت آن در فهرست بناهای تاریخی ملّی یاری رساند (no. 238) (3) و ماکسیم سیرو اولین مطالعه کامل آن را منتشر ساخت که شامل پلان، توصیف و کتابشناسی می شد. (4) از آنجا که تمام این مطالعات فاقد اطلاعات کتیبه ای یا متون تاریخی بودند، این بنا باید بر اساس شواهد سبک شناختی تاریخگذاری می شد. به هر حال سازمان ملّی حفاظت آثار تاریخی ایران، یک ردیف کتیبه جدید را در گنبدخانه این مسجد یافته است (5) که مطالعة آن، تاریخ مشخصی را برای ساختمان مطرح می سازد و ما را دربارة کتیبه خوانی و معماری سلجوقی، به ویژه مسأله کلاه فرنگی های گنبددار در مساجد سلجوقی، به تأمل وا می دارد. .....