سعید امیرحاجلو

حوزه فرهنگی هلیل رود بستر شکل گیری استقرارهایی است که بر پایة شواهد برجای مانده، در یک توالی طولانی از دوران نوسنگی تا سده های میانه اسلامی قرار می گیرند. اگرچه پژوهش های باستان شناسی این حوزه اندک و ناکافی است و در دهه های گذشته همانند دیگر نواحی ایران مورد توجه قرار نگرفته است، اما کاوش های اسفندقه، کُنار صندل، محطوط آباد، ریگ انبار، رمشک و شهر اسلامی جیرفت در دو دهه اخیر سبب آشکار شدن اهمیت این حوزه در پژوهش های باستان شناسی جنوب شرق ایران شد. تمرکز بر محوطه-های واقع در دشت از جمله تپه ها و گورستان های هزاره چهارم و سوم ق.م، محوطه های دوران تاریخی و شهر اسلامی جیرفت سبب شده است آثار هنر صخره ای و استقرارهای نواحی کوهستانی جیرفت کمتر مورد توجه پژوهشگران قرار گیرد، چنان که با وجود آثار هنر صخره ای پر شمار در این حوزه، تنها در یک گزارش در سال 1376، نامی از نقوش صخره ای این ناحیه به میان آمده است. فرهادی در این گزارش، در معرفی سنگ نگاره های سیرجان و شهربابک کرمان، به سنگ نگاره های زهمکان و دهستان اسماعیلی جیرفت به عنوان نمونه های قابل مقایسه اشاره کرده است. در این نوشتارِ کوتاه، به معرفی و توصیف دو سنگ نگاره بر دامنه کوه قلعه سلیمان جیرفت پرداخته شده و مقایسه تطبیقی، تبیین هدف و کارکرد نقوش به پژوهش های آینده موکول شده است. این دو سنگ نگاره در بازدید نگارنده در بهمن 1392 و با راهنمایی یوسف فاریابی دبیر آموزش و پرورش جیرفت مستندسازی شده اند و نوشتار حاضر، نخستین گزارش درباره آنهاست. بر پایه این پژوهش، به نظر می رسد نگاره های کوه قلعه سلیمان که عمدتاً دارای مضامین انسانی و جانوری هستند، کهن تر از دوران تاریخی ـ احتمالاً اشکانی ـ نیستند.