سعید امیرحاجلو

یکی از گونه های سفال بدون لعاب عصر سلجوقی، سفال با نقش قالب زده است. تکنیک استفاده از قالب در این دوره از کاربرد گسترده ای برخوردار بوده و ظروف با نقش برجسته با استفاده از قالب های منفی ساخته می شد. پیشینه این نوع تزیین به هزاره چهارم قبل از میلاد می رسد. اما دوره سلجوقی را می توان دوران اوج این تکنیک دانست. پرسش های پژوهش اینست که شباهت ها و تفاوت های سفال های قالب زده نمایشگاه ارگ بم با سفال قالبی نواحی دیگر از نظر تکنیک ساخت و نقوش چیست؟ سبک سفال های قالبی نمایشگاه ارگ بم محلی است یا فرامحلی؟ اهداف پژوهش عبارتند از طبقه بندی نقوش سفال های قالبی، مقایسه این سفال ها با نواحی دیگر ایران از جمله جیرفت، سیستان و بلوچستان و تبیین شواهد تولید سفال قالب زده در ارگ بم. روش گردآوری اطلاعات در این پژوهش، میدانی و اسنادی است و پژوهش به شیوه توصیفی، تحلیلی و تحلیل ها بر پایه مقایسه صورت گرفته است. نتایج پژوهش نشانگر ارتباطات فرهنگی ناحیه بم با مناطق همجوار از جمله خراسان، سیستان و بلوچستان، جیرفت و حوزه خلیج فارس به دلیل موقعیت بم بر سر یکی از مهم ترین راه های بازرگانی است. سفال های قالبی عصر سلجوقی با نقوش متنوعی تزیین شده اند و به نظر می رسد بسیاری از آنها به تقلید از هنر فلزکاری تولید شده اند. نقوش این ظروف گیاهی، انسانی، حیوانی و هندسی است. کشف قالب منقوش ساخت سفال در مجموعه ارگ بم، نشانگر تولید محلی سفال قالبی است. نقش برخی از این سفال ها به سبک محلی و برخی دیگر به سبک فرامحلی و رسمی است.