سعید امیرحاجلو

سفال ظریف جَهله ، گونه ای سفال پرکاربرد در نواحی گرمسیری جنوب ایران است که از دوران گذشته تا به امروز با ابزار و ادوات بسیار ابتدایی، اما در یک فرآیند پیچیده تولید می شده است. این گونه سفال، علاوه بر کاربرد در زندگی روزمره (خنک کردن آب، اسباب بازی کودکان، ابزار و اسباب منزل و ...) در فرهنگ معنوی (آیین ها و موسیقی فولکلور) منطقه جنوب کرمان و استان هرمزگان نیز کاربرد داشته و به نظر می رسد بازمانده ای از سنّت سفالگری در محوطه های پیش از تاریخی و تاریخی در جنوب کرمان و برخی نواحی ساحلی خلیج فارس است. در حالی که عدم توجه به این هنر بومی در سال های اخیر، سبب کاهش حجم تولیدات و تعطیلی اغلب کارگاه های آن شده است. بر این اساس، مهم ترین مسألة پژوهش حاضر، چگونگی احیاء، حفظ و توسعه سنت سفالگری جَهله در نواحی جنوب کرمان است. اهداف این پژوهش شامل «شناخت روش های ساخت سفال ظریف در ادوار گذشته بر پایه مطالعات قوم باستـانشناسیِ سفال ظریف جهله به منظور تبیین دلایل تداوم و توسعه آن در دوره های تاریخی مختلف»، «احیاء و توسعه دوبارة کارگاه های تولید سفال ظریف جهله به عنوان یک تولید هنری همساز با طبیعت به ویژه حوزه فرهنگی هلیل رود در جنوب کرمان»، «پایه گذاری کارگاه متمرکز تولید سفال ظریف جهله به همراه آموزش و بازاریابی علمی و اصولی»، «اشتغال زایی محلی بدون آسیب زدن به محیط زیست (اشتغال سبز) به ویژه برای زنان روستایی در جنوب کرمان»، «تقویت گردشگری و توریسم منطقه و شناساندن این هنر اصیل در سطح بین المللی» و «تقویت ارتباطات با سایر موزه های زنده به ویژه سفالگران بومی هند، جنوب شرق آسیا و بخش هایی از آفریقا به دلیل آشنایی نسبی آن سفالگران با تکنیک ساخت سفال دیواره ظریف جهله» است. گردآوری اطلاعات در مرحله اول به شیوه میدانی صورت گرفته و فرآیند تولید جهله در بافت زنده (کارگاه های باقی مانده در شهرستان میناب) مستندسازی شده است. سپس، داده های مکمل درباره تکنیک ها و شواهد تولید سفال دیواره ظریف در محوطه های پیش ازتاریخی و تاریخی در جنوب کرمان و مناطق دیگر به روش اسنادی گردآوری شده تا ضمن مقایسه داده ها، ارتباط سفال جهله و سفال های ظریف پیش از تاریخی و دوران تاریخی به ویژه در جنوب کرمان تبیین شود. پس از آن با توجه به قابلیتهای زیست محیطی و فرهنگی در جنوب کرمان، راهکارهایی برای احیاء، حفظ و توسعه سنت