سعید امیرحاجلو

در معماری، طراحی و ساخت فضا به صورت چشم گیری از شرایط و امکانات محیط طبیعی تاثیر پذیرفته و بیشتر از فنون، مصالح و سنت های محلی استفاده می شود. تنوع محیطی و اقلیمی در ایران سبب شده که انواع گوناگونی از معماری در این سرزمین شکل گیرد که شناخت آن ها می تواند در شناسایی معماری ایرانی و روند تحولات آن سودمند باشد. تاثیر عوامل اقلیمی در شکل گیری فضاهای معماری از دیرباز معمول بوده و معماران از گذشته های دور در ساخت بناها به آن توجه داشته اند. شهرستان چابهار در جنوب استان سیستان و بلوچستان در ساحل دریای عمان واقع شده است، این منطقه به دلیل نزدیکی به خط استوا و مدار راس السرطان دارای رطوبت و گرمای بسیار زیاد است و از لحاظ اقلیمی جزو نواحی گرم و مرطوب محسوب می شود. هدف اصلی پژوهش حاضر بررسی و شناسایی محرک های طبیعی و اقلیمی در شکل گیری معماری مسکونی چابهار در دوران اسلامی است. پرسش تحقیق این است که چگونه معماری مسکونی چابهار در انطباق با محیط و اقلیم منطقه شکل گرفته است. چارچوب نظری این تحقیق بر این اساس است که فضاهای معماری در هر اقلیم در گذشته به صورت قابل ملاحظه ای تحت تاثیر محیط قرار داشته اند. روش تحقیق توصیفی – تحلیلی استقرایی است و اطلاعات از طریق اسنادی و میدانی جمع آوری شده است. براساس مشاهدات و تحلیل های نگارنده، چنین نتیجه گرفته شد که معماران این منطقه به تاثیر عوامل محیطی بر طراحی و معماری ساختمان ها توجه داشته اند و با دانش و آگاهی لازم و با در نظر گرفتن عوامل اقلیمی همچون تابش خورشید، باد، دما و رطوبت دست به ساخت و ساز بناها زده اند و در ساخت بناها به انتخاب مواردی همچون نوع مصالح، رنگ مصالح، ساخت بنا بر روی سکو، جهت گیری ساختمان و ... توجه داشته اند و همین امر سبب ایجاد فضایی دلنشین و آرام برای ساکنان شده است.