سعید امیرحاجلو

دشت رودبار و ارتفاعات پیرامون آن که در جنوب شرقی استان کرمان قرار دارد، به واسطه اقلیم مناسب دارای قابلیت های فراوان در زمینه کشاورزی و دامداری است و از دیرباز مکانی مناسب جهت جلب اجتماعات بشری بوده است. بررسی های باستان شناسی صورت گرفته در محدوده ی این حوزه منجر به شناسائی 53 استقرار از دوره ی مس-سنگی گردیده است. مکان شکل گیری این استقرارها درکناره های هلیل رود و شاخه های فرعی آن و مناطق پایکوهی و میان کوهی است. با توجه به شواهد موجود از جمله موقعیت مکانی، وسعت، میزان و تراکم آثار سطحی می توان این محوطه ها را به استقرارهای دائم یا موقت نسبت داد. بیشترین تعداد محوطه ها در کناره ی هلیل رود و در دشت شکل گرفته و رودخانه ی هلیل رود مهمترین عامل موثر در الگوی پراکنش محوطه ها بوده است. از مطالعه ی گونه های سفالی و مقایسه آن با سفالهای یحیی و ابلیس می توان توالی و تداوم استقرارها را در مراحل مختلف دوره مس سنگی مشاهده کرد. وجود عناصر فرهنگی مشترک، بویژه سفال در این محوطه ها با مناطق و حوزه های همجوار نشان دهندة وجود فرهنگهای مشترک و روابط و برهم کنش های فرهنگی متقابل است؛ در این دوره روابط فرهنگی– تجاری این حوزه با مراکزی چون دره ی بردسیر (تل ابلیس)، دشت صوغان (تپه یحیی) و دشت جیرفت(محطوط آباد) برقرار بوده است. همچنین مطالعة دورة مس ـ سنگ می تواند منجر به شناسایی و مطالعه ی زمینه-های ظهور فرهنگ های دوران مفرغ و آغاز شهرنشینی در این منطقه گردد که یکی از مناطق کانونی دورة شهرنشینی در جنوب شرق ایران بوده است. در این حوزه در دوره ی مفرغ و دوره های بعد از آن نیز بر شمار محوطه ها افزوده شده که تداوم استقرارها در طول دوره های مختلف را نشان میدهد؛ این پژوهش تنها به دوره ی مس-سنگ پرداخته شده است.