جواد زمانی

تغییر کاربری اراضی معمولاً در اولین گام بر ویژگی های خاک یک منطقه تأثیر می­گذارد که معمولاً تخریب و فرسایش خاک را در پی دارد. بر همین اساس، تأثیر نوع کاربری بر برخی از ویژگی های خاک در بخشی از اراضی دشت جیرفت صورت گرفت. در این تحقیق از خاک سطحی (104 نمونه) در چهار کاربری زراعی، اراضی کشاورزی رها شده، نخلستان و جنگل طبیعی نمونه­گیری شد، سپس برخی از ویژگی های فیزیکی و شیمیایی خاک شامل درصد شن، سیلت و رس، هدایت الکتریکی، اسیدیته، نسبت جذب سدیم، آهک، کربن آلی، چگالی ظاهری، حد روانی، حد خمیری، سطح ویژه، ظرفیت تبادل کاتیونی و رطوبت هیگروسکوپی مطالعه و در پایان، توزیع مکانی نقشه‎های پراکنش مکانی پارامترهای مورد نظر نیز ترسیم شد. نتایج نشان داد که نوع کاربری به تغییر ویژگی های مورد مطالعه منجر شده­است. بیشترین درصد رس (46 درصد) در بوته زار مشاهده شد. تغییر در درصد ذرات خاک در کاربری های مختلف می تواند بیانگر تأثیر نوع مدیریت ها بر روند هدررفت ذرات خاک باشد. تغییر در ویژگی های بافتی خاک، تغییر در سطح ویژه و حدود آتربرگ، مقدار رطوبت هیگروسکوپی و ظرفیت تبادل کاتیونی خاک را در پی داشت. نقشه های کریجینگ و جدول همبستگی این ویژگی ها نیز به خوبی این موضوع را نشان می­دهد. رها شدن بخشی از اراضی کشاورزی از حدود بیست سال قبل، به افزایش شوری خاک و کاهش مقدار ماده آلی آن منجر شد و این بخش از اراضی، شرایط حاصلخیزی مناسبی نداشت. مقدار هدایت الکتریکی و کربن آلی در این کاربری نیز به ترتیب حدود دو برابر بیشتر و حدود بیست درصد کمتر از اراضی زراعی بود. پیشنهاد می شود در صورت فراهم بودن شرایط از نظر تأمین آب، این کاربری به عنوان زمین کشاورزی احیا و استفاده شود، یا می­توان با کاشت گیاهان مقاومی نظیر گز، خاک این کاربری را حفظ و از تخریب آن جلوگیری کرد.