جواد زمانی

برآورد شده است که ریزجانداران حدود سه میلیارد و انسان حدود پنج میلیون سال پیش به وجود آمده اند. هر چند انسان در سرتاسر کره زمین مستقر شده است، اما بدون شک هنوز ریزجانداران از نظر زیست توده و تعداد بر انسان پیشی دارند. ریزجانداران بر چرخه بسیاری از عناصر غذایی انسان و گیاه تاثیر دارند و در تجزیه مواد آلی حاصل از گیاهان، حیوانات و حتی ریزجانداران دیگر نقش اصلی را ایفا می کنند. به عبارت دیگر، با وجود اینکه انسان هنوز اشرف مخلوقات از نظر تکاملی است و بالاترین توانمندهای هوشی را در بین جانداران دارد، اما هنوز در دنیایی زندگی می کند که ساخته ی ریزجانداران است و زندگی و بقاء او صد در صد وابسته به این ریزجانداران می باشد. خاک دارای گونه های بسیار زیادی از ریزجانداران می باشد. به طور مثال تعداد گونه های باکتری ها در خاک ها بسیار زیاد و به جرات می توان گفت که بیشتر از 99 درصد آن ها شناخته شده نیستند و حتی نمی توان آن ها را در محیط های کشت مصنوعی مرسوم رشد داد. این موضوع سبب محدودیت در درک فیزیولوژی، ژنتیک و اکولوژی جوامع ریزجانداران می گردد. از سوی دیگر لزوم حفظ حاصلخیزی خاک و چیرگی بر امراض و بیماری های گیاهی در مزارع کشاورزی برای رسیدن به تولید پایدار محصولات زراعی و باغ با کیفیت، یک ضرورت اجتناب ناپذیر است. برای رسیدن به این هدف نه تنها ارزیابی ویژگی های فیزیکی و شیمیایی خاک لازم است، بلکه آگاهی و اطلاع از ویژگی های بیولوژیکی خاک نیز بسیار لازم و ضروری است تا بتوان از این اطلاعات برای مدیریت بهتر اراضی بهره جست. از آنجائی که معمولا از شاخص های ریزجانداران نظیر زیست توده به عنوان شاخص اولیه تغییرات در ویژگی های فیزیکی و شیمیایی در خاک های تحت مدیریت یا تحت تنش استفاده می شود، شاید بتوان گفت که شناخت ویژگی های بیولوژیکی خاک اگر بر سایر ویژگی های فیزیکی و شیمیایی آن برتری نداشته باشند، حداقل با آن ها هم ردیف هستند. متاسفانه اطلاعات درباره ویژگی های بیولوژیکی خاک و روش های اندازه گیری آن ها به اندازه ای نیست که بتوانیم از آن ها برای مدیریت بهتر در سلامت خاک و اراضی بهره ببریم.