محسن شرافتمندراد

اصلاح بوم­سازگان­ها زمانی موفقیت آمیز است که گونه­های باارزش در جوامع گیاهی شانس توسعه پیدا کنند. در اصلاح بوم­سازگان­ها از طریق کشت یک گونه این امر بیشتر اهمیت دارد زیرا با افزایش یک گونه، ارتباط بین گونه­ها تغییر بیشتری می­کند. هدف از پژوهش حاضر، ارزیابی موفقیت عملیات اصلاحی کاشت آنغوزه در مراتع نیمه استپی با استفاده از ارتباط صفت­های کارکردی و تنوع گونه ای است. دو منطقه شامل منطقۀ قرق کپه­کاری شده با گیاه آنغوزه و منطقۀ شاهد انتخاب و در هر یک، سه ترانسکت m100 مستقر شد. در امتداد هر ترانسکت، 10 پلات m21 مستقر و متغیرهای درصد تاج پوشش و تراکم گونه­های گیاهی تعیین شد. صفت­های عملکردی (طول عمر، خوشخوراکی، فرم رویشی، فرم زیستی، طول عمر برگ، عمق ریشه دوانی، چوبی بودن، آغاز گلدهی، طول دوره گلدهی، ارتفاع و تراکم ساقه) نیز برای هر گیاه اندازه­گیری شدند. تجزیه وتحلیل مؤلفه اصلی برای خلاصه کردن ارتباط صفت­های عملکردی گیاه و مدیریت بوم­سازگان بکار برده شد. برای ارزیابی رابطه بین صفت­های عملکردی گیاهان و تنوع گونه ای از مدل معادلات ساختاری استفاده شد. نتایج نشان داد که آنغوزه به طور معنی­داری شاخص­های تنوع را افزایش داده است (P<0.05). مدل معادلات ساختاری نشان داد که خوشخوراکی مهم­ترین صفت عملکردی گیاهان در ارتباط با تنوع در منطقه قرق (مدیریت نشده) بود و گیاهان یک ساله غیر خوشخوراک بیشترین اهمیت را در تعیین تنوع گونه­ای داشتند. نتایج نشان داد که آنغوزه نقش واسطه­گری جزئی در ارتباط بین صفت­های عملکردی و تنوع گونه­ای دارد. با نقش واسطه­گری آنغوزه، فرم رویشی مهم ترین صفت عملکردی در ارتباط با تنوع گونه­ای بود. همی­کریپتوفیت­ها، مهم­ترین فرم­ رویشی در ارتباط با تنوع گونه­ای بودند که بیانگر موفقیت برنامه اصلاحی کاشت آنغوزه است. ارتباط دادن صفت­های کارکردی به تنوع گونه ای جهت بررسی موفقیت عملیات اصلاح مرتع، به مدیران برای بررسی نقش واسطه­گری گونه­های کشت شده بر تغییر ساختار و عملکرد جوامع گیاهی کمک می­کند.