محمد سادات حسینی

مریم نخودی (کلپوره) (Teucrium polium) گیاهی از تیره نعناع و از گیاهان دارویی بومی کشور ایران می باشد. از مهمترین خواص دارویی این گیاه در طب سنتی میتوان به درمان بیماریهای دردهای شکمی، سوء هاضمه، سرماخوردگی عمومی، مشکلات دستگاه تناسلی، درمان دیابت، اختلالات معده، التهاب پوستی و روماتیسم اشاره کرد. این تحقیق به منظور یافتن بهترین بافت برای القای کالوس از ریزنمونه های برگ و ریشه به همراه استفاده از چندین تیمار هورمونی (غلظت های مختلف هورمون kin، 2,4-D و NAA (، چندین سطح هورمونی (0، 2/0، 6/0، 1، 5/1 و 2 میلی گرم بر لیتر برای هورمون Kin و 2,4-D و 1، 2 و 3 میلی گرم در لیتر برای هورمون NAA) انجام شدو همچنین در پایان ترکیبات اسانس بافت کالوس با گیاه مادری (وحشی) با استفاده از دستگاه کروماتوگرافی گازی مقایسه شد. استفاده از محیط کشت MS به همرا هورمونهای Kin و 2,4 D سبب القاء کالوس در گیاه دارویی مریم نخودی شده است. در استفاده از هورمونها بالاترین میزان تولید کالوس مربوط به هورمون 2, 4 D در غلظت یک میلی گرم بر لیتر بود در غلظت بعدی هورمون Kin با غلظت 5/1 میلی گرم بر لیتر میزان تولید کالوس بالایی داشت. لازم به ذکر است استفاده از محیط کشت MS به تنهایی (فاقد هورمون) هیچ کالوسی تولید نشد، بعلاوه در غلظت های پایین استفاده از هورمونها میزان تولید کالوس بسیار پایین است. استفاده از سه هورمون Kin و 2,4 D و NAA در محیط کشت MS نیز سبب القای کالوس شد. بطوریکه بیشترین میزان تولید کالوس در یک میلیگرم کاینتین به همراه یک میلیگرم ایندول استیک اسید بدست آمد و در همین ترکیب هورمونی و در ترکیب 2/0 2,4 D و 2 میلیگرم بر لیتر از NAA نیز میزان بیشترین وزن تر کالوس حاصل شد. لازم به ذکر است در استفاده از نمونه های دمبرگی (انتهای برگ) و ریشه این گیاه به منظور تولید کالوس هیچ کالوسی القاء نشد. در اندامهای هوایی گیاه ترکیبات 1,2,3,6,7,7a-Hexahydro-5H-inden 5-one (8/25%) ، Terpinyl acetate (6/19%)، (E,E)-1,3,5-Undecatriene (97/8%) و beta-Phellandrene (62/6%) به ترتیب دارای بالاترین درصد تشکیل اسانس را داشتند در کالوس نیز همین ترکیبات دارای بالاترین جزء بودند. از طرفی پایین ترین میزان مربوط به ترکیبات Piperitenone (08/0%)، cis-Verbenol (08/0%) و Borneol (09/0%) در اندامهایی بودند و ترکیبات trans-2-Caren-4-