محمد سادات حسینی

تنش خشکی یکی از مهم ترین محدودیت های تولید گردو در مناطق خشک و نیمه خشک است. در این پژوهش، اثر تیمار نیتروپروساید سدیم (SNP) به عنوان یک تنظیم کننده رشد گیاهی بر کاهش اثرات تنش خشکی بر ارقام مختلف گردو مورد بررسی قرار گرفت.این آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار انجام شد. فاکتورها شامل سه رقم و یک ژنوتیپ گردو (چندلر، فرنور، هاوارد و محلی)، دو سطح نیتروپروساید سدیم (صفر و 200 میکرومولار) و دو سطح تنش آبیاری (آبیاری کامل و قطع آب آبیاری) بود. صفات مورفولوژیکی و فیزیولوژیکی شامل محتوای رطوبت نسبی برگ، شاخص سبزینگی برگ، نشت الکترولیتی، کلروفیل، کاروتنوئید، فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدانی (پراکسیداز، کاتالاز، آسکوربات پراکسیداز)، پرولین، قندهای محلول، مالون دی آلدهید و شاخص پایداری غشا اندازه گیری شد. نتایج نشان داد که تنش خشکی منجر به کاهش معنی دار میزان کلروفیل b (86/0 میکرومول بر لیتر) ، افزایش پراکسیداسیون لیپیدها (38/58 میکرومول بر لیتر) و کاهش پایداری غشاهای سلولی(32/65 میکرومول بر لیتر) شد. این تغییرات نشان دهنده آسیب به دستگاه فتوسنتزی و افزایش استرس اکسیداتیو در گیاهان تحت تنش است. با این حال، تیمار با نیتروپروساید سدیم توانست به طور قابل توجهی این اثرات منفی را تعدیل کند. افزایش محتوای پرولین(8/73 میکرومول بر لیتر)، قندهای محلول (41/26 میلی گرم بر گرم وزن خشک) و فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدانی مانند کاتالاز (41/62 میلی گرم بر گرم وزن خشک) در گیاهان تیمار شده با نیتروپروساید سدیم، نشان دهنده بهبود تحمل به تنش خشکی است. همچنین، نیتروپروساید سدیم با حفظ شاخص سبزینگی برگ (1/34 میکرومول بر لیتر) و بهبود کارایی استفاده از آب، به حفظ عملکرد فتوسنتزی گیاه کمک کرد. بیشترین میزان پروتئین در ارقام هاوارد، فرنور و محلی در سطح 200میکرومول بر لیتر به ترتیب به میزان 9/8، 85/7 و 64/7 میکرو گرم برگرم وزن خشک و کمترین میزان در رقم هاوارد در سطح صفر(شاهد) به میزان 6/4 میکرو گرم برگرم وزن خشک بود و با افزایش تنش خشکی میزان قند محلول(41/26 میلی گرم بر گرم وزن خشک) افزایش یافت. با نتایج نشان داد که نیتروپروساید سدیم از طریق مکانیسم های مختلفی از جمله افزایش تولید نیتریک اکسید، تقویت سیستم آنتی اکسیدانی، تنظیم تعادل هورمونی و تغییر در بیان ژن های مرتبط با استرس، به بهبود تحمل گیاهان به خشکی کمک می کند. علاوه بر این، اثر متقابل بین تنش خشکی، تیمار نیتروپروساید سدیم و ارقام مختلف گردو بر برخی از صفات فیزیولوژیکی و بیوشیمیایی معنی دار بود، که نشان دهنده وجود تنوع ژنتیکی در پاسخ به تنش و تیمار نیتروپروساید سدیم است. به طور کلی، نتایج این پژوهش حاکی از آن است که نیتروپروساید سدیم می تواند به عنوان یک عامل محافظتی موثر در برابر تنش خشکی در گیاه گردو مورد استفاده قرار گیرد. این یافته ها می تواند در توسعه استراتژی های مدیریت آبیاری و بهبود تحمل گیاهان به شرایط نامساعد محیطی مفید باشد.