نوید مقصود

اوّلین نمایشنامه پینتر با عنوان اتاق حاوی شخصیّتپردازی منحصربهفرد پینتر است که قابلیّت تحلیل از منظرهای مختلف را دارد. آنچه بر صحنه میآید، معلولهایی بدون ذکر علّتها است که به منتقد امکان خوانشهای متعدد را میدهد. درحالیکه این نمایشنامه نسبتاً کوتاه از منظرهای هستیشناسی، اقتصاد و تنازع طبقاتی، فمنیسم و روانکاوی فرویدی مورد بررسی قرار گرفته است، بهکارگیری مراحل رشد شخصیّت، مراحلی که بزرگسالی را دربر میگیرد، در خوانش آن مغفول واقع شده است. مقاله پیشرو نظریه رشد اریک اریکسون را بهعنوان مبنای نظری اتّخاذ میکند تا ازطریق گفتگوها و انگیزههای شخصیّت اصلی داستان، خلأهای شخصیّتی او را بررسی نماید و به علّتهای پنهان اعمال او دست یابد. برخلاف نظریه رشد فروید که دوران کودکی را دربر میگیرد، نظریهی روانی-اجتماعی اریکسون از دوران کودکی تا اواخر بزرگسالی را شامل میشود و امکان بررسی دوره بزرگسالی شخصیّت شصتسالهیا تاق را فراهم میسازد. ازآنجاکه در نظریهی اریکسون، لازمه ورود به هر مرحله از رشد، عبور موفّق از مراحل قبلی است، تحقیق پیشرو چرایی اضطرابهای شخصیّت داستان در دوره بزرگسالی را در ناتوانیهای او در گذر از مراحل مختلف رشد جستجو میکند. بدین منظور، کیفیّتهای اعتماد، مراقبت، صمیمیّت و هویّت که مشخّصههای برخی از مراحل اریکسون است، در تحلیل شخصیّت داستان بهکار گرفته میشود.