مجتبی سلیمانی ساردو

بادهای فرساینده یکی از مهم ترین عوامل تخریب سرزمین در مناطق خشک و نیمه خشک می باشند. لذا تعیین سهم آنها در وقوع رخدادهای گردوغبار، تحلیل روند تغییرات و شناسایی عوامل اصلی موثر بر آنها به ویژه برای مناطق خشک حائز اهمیت زیادی است. این پژوهش با هدف بررسی موضوعات ذکر شده در استان یزد واقع در منطقه خشک ایران مرکزی انجام شده است. بدین منظور از داده های سرعت باد، بارندگی، دمای هوا، تبخیر، رطوبت نسبی، دمای خاک، شاخص اختلاف نرمال شده پوشش گیاهی، شاخص اختلاف نرمال شده آب و شاخص اختلاف نرمال شده شوری خاک در بازه زمانی 2022-2004 استفاده شد. تحلیل روند تغییرات با استفاده از آزمون من-کندال و شناسایی مهمترین عوامل تاثیرگذار بر اساس بیشترین کاهش متوسط ناخالصی جینی انجام شد. نتایج نشان داد که در دوره مطالعاتی به طور متوسط 7/7 درصد از کل بادهای ثبت شده در استان یزد منجر به فرسایش خاک و تولید گردوغبار شده اند. سهم بادهای فرساینده و غبارآلود در فصول زمستان (46 %) و بهار (3/37%) به طور قابل توجهی بیشتر از تابستان ( 11% ) و پاییز( 7/5% ) بوده است. بیشترین فراوانی بادهای فرساینده در مناطق مرکزی استان و کمترین آن در مناطق جنوبی و جنوب غربی مشاهده شد. تحلیل روند تغییرات نشان داد که به طور کلی سرعت بادهای فرساینده در اغلب مناطق استان روند کاهشی داشته اند، در حالی که فراوانی آنها به ویژه در مناطق مرکزی - محدوده دشت یزد-اردکان - روندی افزایشی داشته است. این تغییرات در 9/70% استان یزد به دلیل تغییر ویژگیهای زمینی شامل دمای خاک، رطوبت خاک، شوری خاک و پوشش گیاهی و در 1/29% استان به دلیل نوسانات تبخیر و رطوبت نسبی و بارندگی بوده است. به طور کلی، این یافته ها نشان میدهد که علی رغم کاهش سرعت بادهای فرساینده، عوامل طبیعی و انسانی مختلف باعث شده اند تا پدیده گرد و غبار در استان یزد، همچنان یک مشکل جدی باشد. لذا این نتایج می تواند در تصمیم گیری های استراتژیک برای مقابله با تشدید پدیده گرد و غبار و آلودگی هوا در نواحی مرکزی ایران مؤثر باشد.