مجتبی سلیمانی ساردو

در سال های اخیر فراوانی رخدادهای گرد و غبار و شدت خشکسالی در بسیاری از مناطق خشک ایران افزایش یافته و لذا کشف ارتباط این دو پدیده در این مناطق اهمیت زیادی دارد. در پژوهش حاضر، وضعیت خشکسالی استان کرمان با استفاده از شاخص بارش- تبخیرتعرق استاندارد شده (SPEI) و فراوانی رخدادهای گردوغبار با استفاده از کدهای 07، 08، 09، 35-30 و 98 ثبت شده در ایستگاه های سینوپتیک طی دوره آماری 2018-1990 مورد بررسی قرار گرفته است. علاوه بر این، از دو محصول ماهواره ای شاخص شدت خشکسالی پالمر(PDSI) و عمق اپتیکی آئروسل (AOD) نیز به منظور تایید نتایج به دست آمده از داده های هواشناسی در دوره آماری مشترک با داده های هواشناسی (2018-2000) استفاده شد. روند تغییرات شاخص های خشکسالی، فراوانی رخدادهای گردوغبار و AOD با استفاده از آزمون من-کندال و میزان همبستگی آنها با یکدیگر با استفاده از ضریب همبستگی پیرسون بررسی شد. نتایج نشان داد استان کرمان با شدیدترین رخدادهای خشکسالی در بازه زمانی 1998 تا 2010 میلادی مواجه بوده است و طولانی ترین خشکسالی با تداوم 21 سال و شدت 84/11 در شمال غربی استان اتفاق افتاده است. تحلیل زمانی رخدادهای گردوغبار، تشدید فعالیت آن در فصول بهار و زمستان و به ویژه در ماه های مارس، آوریل و می را نشان داد. نتایج حاصل از تحلیل روند تغییرات شاخص SPEI نشان داد که خشکسالی در استان کرمان روندی افزایشی و معنی دار داشته درحالیکه روند تغییرات فراوانی رخدادهای گرد و غبار، کاهشی و غیرمعنی دار بوده است. تحلیل روند تغییرات با استفاده از داده های ماهواره ای نیز روند افزایشی معنی دار PDSI و روند کاهشی غیرمعنی-دار AOD را در فصول گرم به اثبات رساند. تحلیل همبستگی بین SPEI و فراوانی وقایع گرد و غبار نشان داد که تشدید شرایط خشکی در ماه نوامبر بر تشدید وقایع گردوغبار در استان کرمان اثر معنی داری داشته (; P-value<0.0546/0-=r ) این درحالیست که در سایر ماه ها اثر قابل توجهی بر تغییر فراوانی رخدادهای گردوغبار نداشته که نتایج بدست آمده از تحلیل PDSI و AOD نیز همبستگی ضعیف بین این دو پدیده را در استان کرمان تایید کرد. نتایج پژوهش حاضر همچنین نشان داد که تأثیر تأخیرهای زمانی خشکسالی بر پدیده گردوغبار در این استان، ضعیف و غیرمعنی دار بوده است.