مجتبی سلیمانی ساردو

سدها از نظر اقتصادی، سیاسی و اجتماعی سازه هایی با اهمیت بالا به شمار می آیند و نقش آن ها در توسعه کشورها انکارناپذیر است. سد جیرفت یکی از مهم ترین سدهای بتنی دو قوسی در جنوب استان کرمان بوده که بر روی رودخانه هلیل رود احداث شده است. هدف از پژوهش حاضر، شناسایی و ارزیابی ریسک سد جیرفت در فاز بهره برداری با استفاده از روش EFMEA است. بدین منظور، ریسک های موردنظر در پنج گروه ریسک های محیط فیزیکی- شیمیایی، طبیعی، بیولوژیکی، محیط اجتماعی اقتصادی و فرهنگی، ایمنی و بهداشتی طبقه بندی شدند و سپس با مصاحبه از کارشناسان و متخصصان خبره کاربرگ ارزیابی ریسک بر اساس احتمال وقوع، شدت اثر و احتمال کشف تکمیل شد. در این روش امتیازدهی به هر یک از ریسک های احتمالی در محیط های پذیرنده صورت گرفت. با مشخص شدن احتمال وقوع، شدت و احتمال کشف مقدار عددی اولویت هر ریسک (RPN) محاسبه و در نهایت به منظور تعیین اولویت سطح ریسک، حد بالا و پایین ریسک، مقادیر میانگین و انحراف معیار، با استفاده از نرم افزار SPSS به دست آمد. نتایج این پژوهش نشان داد در گروه ریسک های مربوط به محیط فیزیکی- شیمیایی، فرسایش خاک و رسوب گذاری، در محیط بیولوژیکی، ریسک اثر گذاری بر زیستگاه و تهدید حیات آبزیان در پایین دست، در گروه ریسک های ایمنی و بهداشتی، خطاها و اشتباهات انسانی، قبل، بعد و حین بهره برداری، سطح ریسک بالا را به خود اختصاص داده اند. با تکیه بر نتایج این پژوهش و با برنامه ریزی صحیح و ارائه راهکارهای پیشگیرانه و اصلاحی، می توان خطرات محیط زیستی ناشی از سد را به میزان قابل توجهی کاهش داد.