امیر موسائی

یکی از عناصر کم مصرف ضروری برای دام های نشخوار کننده عنصر کبالت است که برای ساخت ویتامین B12 در شکمبه و متابولیسم کربوهیدرات ها مورد نیاز می باشد. پژوهش حاضر به منظور بررسی اثر افزودن مکمل آلی کبالت به جیره بر تولید و ترکیب شیر، رفتارهای تغذیه ای، شاخص های تنش گرمایی و همچنین غلظت B12 شیر و خون و برخی از فراسنجه های خون بزهای شیری بود. تعداد 15 رأس بز شیری نژاد مورسیا در ماه سوم شیردهی انتخاب و در قالب یک طرح کاملاً تصادفی به 3 تیمار شامل 1) جیره پایه بدون افزودن مکمل کبالت، 2) جیره پایه با افزودن 5/0 میلی گرم کبالت در کیلوگرم جیره و 3) جیره پایه با افزودن 1 میلی گرم کبالت در کیلوگرم جیره، اختصاص داده شدند. دوره آزمایش شش هفته شامل دو هفته عادت پذیری و چهار هفته نمونه برداری بود. نمونه گیری برای تعیین مقدار شیر تولیدی و ترکیب آن و مقدار B12 شیر در هفته پایانی به صورت روزانه در دو نوبت صبح و عصر انجام شد، همچنین خونگیری در پایان آزمایش و از طریق سیاهرگ وداجی انجام شد و نمونه های خون برای سنجش برخی فراسنجه های خونشناسی-بیوشیمیایی استفاده شد. غلظت ویتامین B12 در نمونه های شیر با استفاده از کروماتوگرافی مایع با عملکرد بالا و B12 خون با روش کمی لومینسنس اندازه گیری شد. اندازه گیری مقدار چربی، پروتئین، لاکتوز، مواد جامد و مواد جامد غیر چربی شیر با استفاده از دستگاه آنالیز شیر انجام شد. رفتارهای تغذیه ای در هفته های دو و چهار آزمایش و شاخص های تنش گرمایی مانند دمای رکتوم، تعداد تنفس و ضربان قلب به صورت هفتگی اندازه گیری شد. آنالیز داده ها پس از بررسی نرمال بودن داده ها با استفاده از رویه مدل های آمیخته توسط نرم افزار SAS انجام شد. مقایسات میانگین ها با روش حداقل تفاوت معنی دار انجام شد. نتایج به دست آمده نشان داد که استفاده از سطوح 5/0 و 1 میلی گرم کبالت در هر کیلوگرم جیره تأثیری بر تولید شیر، درصد چربی، پروتئین، نسبت چربی به پروتئین، مواد جامد غیرچربی، لاکتوز شیر، متابولیت های خونی از قبیل غلظت پروتئین تام، گلوبولین، اوره، فعالیت آنتی اکسیدانی تام، مالون دی آلدهید، آنزیم های کبدی و عناصر خون بزهای شیری شامل کلسیم، فسفر، سدیم، پتاسیم، منیزیم، روی، کلر و آهن نداشت، همچنین فراسنجه های هماتولوژی خون مانند هموگلوبین، لنفوسیت، نوتروفیل، پلاکت و هماتوکریت، تحت تأثیر تیمارهای آزمایشی قرار نگرفتند اما شمار گلبول های سفید در گروه کبالت-1 کمتر از گروه شاهد بود (P<0.05). مقدار غلظت B12 هم در شیر و هم خون تحت تأثیر کبالت 1 میلی گرم افزایش یافت (P<0.05). در ارتباط با تأثیر مکمل کبالت بر تنش گرمایی نیز برخی اثرات مثبت با غلظت کبالت 5/0 میلی گرم در کاهش دمای رکتوم و غلظت 1 میلی گرم در کاهش ضربان قلب نسبت به گروه شاهد، مشاهده شد (P<0.05)، علاوه بر این کبالت سبب افزایش برخی رفتارهای تغذیه ای مانند مصرف آب، فعالیت نشخوار و جوش به ویژه در سطح 1 میلی گرم شد (P<0.05). به طور کلی می توان نتیجه گیری کرد که استفاده از 1 میلی-گرم کبالت در هر کیلوگرم خوراک بزهای شیری می تواند غلظت B12 خون و شیر را افزایش دهد اما بر شاخص های تنش گرمایی اثری ندارد.