امیر موسائی

چکیده مقدمه: شیر به دلیل نقش موثری که در تغذیه و سلامت انسان دارد حائز اهمیت می باشد. تولید شیر در بزها تحت تاثیر عوامل مختلفی از جمله نژاد بز، مرحله شیردهی، شرایط تغذیه ای، شرایط محیطی و نوع خوراک مصرفی قرار می گیرد. پژوهش ها در این زمینه حاکی از آن است که افزودن سلنیوم و ید به جیره بزهای شیری سبب بهبود تولید شیر می شود. هدف از تحقیق حاضر بررسی اثر تغذیه با مکمل های سلنیوم و ید بر تولید شیر بزهای شیری بود. مواد و روش ها: تعداد 15 رأس بز شیری مورسیا با میانگین وزن اولیه 40 کیلوگرم در ماه سوم شیردهی انتخاب شدند. این پژوهش در قالب یک طرح کاملا تصادفی با سه تیمار و 5 تکرار به مدت شش هفته، شامل دو هفته سازگاری و چهار هفته جمع آوری داده، انجام شد. تیمارهای آزمایشی شامل 1) شاهد (جیره فاقد مکمل سلنیوم و یُد)، 2) جیره حاوی یک میلی گرم یٌد و 5/0 میلی گرم سلنیوم در هر کیلوگرم خوراک (سلنیوم-ید-1) و 3) جیره حاوی 2 میلی گرم یُد و یک میلی گرم سلنیوم (سلنیوم-ید-2) بودند. برای سنجش تولید شیر، هفته آخر (به صورت روزانه) مقدار شیر تولیدی هر رأس بز با دستگاه شیردوش و ظرف شیشه ای مدرج مخصوص در دو نوبت صبح و عصر اندازه گیری شد. ترکیب شیر با دستگاه آنالیز شیر اندازه گیری شد. تجزیه و تحلیل آماری داده های بدست آمده از این پژوهش با کمک نرم افزار SAS و رویه مدل های آمیخته انجام شد و از آزمون حداقل تفاوت معنی دار (LSD) برای مقایسات میانگین ها استفاده شد. نتایج و بحث: طبق یافته های پژوهش حاضر تولید شیر در تیمار شاهد، 2140، تیمار یک میلی گرم یٌد و 5/0 میلی گرم سلنیوم، 2240 و تیمار 2 میلی گرم یٌد و یک میلی گرم سلنیوم 2430 گرم در روز بود. نتایج نشان داد بزهای تغذیه شده با جیره حاوی 2 میلی گرم ید و 1 میلی گرم سلنیوم تولید شیر بیشتری نسبت به دام های گروه شاهد ( فاقد مکمل سلنیوم و یُد) داشتند (05/0>p). ترکیب شیر (به ترتیب درصد چربی، پروتئین، لاکتوز و مواد جامد غیرچربی) در گروه های شاهد 63/4، 17/3، 27/4 و 40/8، گروه سلنیوم-ید-1، 55/4، 20/3، 14/4 و 3/8 و گروه سلنیوم-ید-2، 24/4، 21/3، 22/4 و 43/8 بود. با وجود این، مکمل های سلنیوم و یُد تاثیری بر درصد چربی، پروتئین، لاکتوز و مواد جامد غیرچربی شیر نداشتند. اثرات مثبت سلنیوم و یُد بر تولید شیر احتمالا از طریق اثر بر ساخت شکل فعال هورمون های تیروئیدی و بهبود متابولیسم صورت گرفته است. همچنین نقش سلنیوم در سیستم آنتی اکسیدانی نیز برای کاهش شرایط تنش زا و بهبود تولید اثبات شده است. نتیجه گیری کلی: با توجه به یافته های پژوهش حاضر، می توان نتیجه گیری کرد که استفاده از مکمل سلنیوم و ید به مقدار 1 میلی گرم سلنیوم و 2 میلی گرم ید در کیلوگرم ماده خشک جیره، تولید شیر بزهای شیری را افزایش می دهد.