مرتضی مختاری

بز نژاد مورسیانو–گرانادینا با توان تولیدی مطلوب و مقاومت نسبی به شرایط گرم وخـشک، در سال 1393 به منظور افزایش بهره وری شیری و ارتقای معیشت دامداران به مجتمع پرورش صنعتی قلعه گنج (استان کرمان) وارد شد. این پژوهش با هدف برآورد پارامترهای ژنتیکی و شناسایی عوامل مؤثر بر بروز صفات سقط جنین در سه زایش نخست و نیز ماندگاری عملکردی در بزهای ماده این نژاد انجام شد. داده ها شامل رکوردهای زایش و ماندگاری طی سال های 1396 تا 1403 برای 34٬558 رأس بز با اطلاعات کامل شجره بود. صفات مورد مطالعه شامل سقط جنین در سه زایش نخست و ماندگاری تا 24، 36 و 48 ماه پس از اولین زایش بودند. تجزیه وتحلیل داده ها با مدل حیوانی آستانه ای چندمتغیره و رویکرد بیزین مبتنی بر نمونه گیری گیبس، با استفاده از نرم افزارهای Thrgibbs1f90 و PostGibbsf90 انجام شد. برای شناسایی عوامل ثابت مؤثر، از مدل رگرسیون لجستیک استفاده گرفته شد.میانگین بروز سقط در زایش های اول، دوم و سوم به ترتیب 14٪، 17٪ و 15٪ بود. سال زایش، فصل زایش، شکم زایش و سن در زمان زایش اثر معنی داری (05/0P<) بر بروز سقط داشتند. میانگین ماندگاری تا 24، 36 و 48 ماه پس از اولین زایش به ترتیب 81٪، 52٪ و 30٪ بدست آمد. بر اساس نتایج حاصل از تحلیل چندصفتی، مقادیر وراثت پذیری صفات سقط در زایش های اول، دوم و سوم به ترتیب 10/0±25/0، 04/0±11/0و 07/0±19/0 برآورد شدند. همچنین،مقادیر وراثت پذیری صفات ماندگاری 24، 36 و 48 ماه پس از زایش نخست به ترتیب 03/0±08/0، 02/0±06/0 و 06/0±18/0برآورد شدند. همبستگی های ژنتیکی بین صفات سقط شامل سقط در زایش اول و دوم(14/0±23/0) ، سقط در زایش اول و سوم ( 28/0±29/0) و سقط در زایش دوم و سوم ( 16/0±48/0) بوده و دامنه ای از 23/0تا 48/0 را نشان دادند. همچنین، همبستگی های ژنتیکی بین صفات ماندگاری شامل ماندگاری تا 24 و 36 ماه پس از زایش نخست ( 17/0±82/0)، ماندگاری تا 24 و 48 ماه پس از زایش نخست ( 19/0±74/0) و ماندگاری تا 36 و 48 ماه پس از زایش نخست ( 19/0±68/0) بوده و در بازه 68/0تا82/0 متغیر بودند. این مقادیر نشان دهنده وجود تنوع ژنتیکی افزایشی قابل استفاده برای بهبود برخی صفات، به ویژه سقط در زایش اول و ماندگاری است. به طور کلی، می توان نتیجه گرفت که انتخاب ژنتیکی برای کاهش سقط در زایش اول و افزایش ماندگاری تا 24 ماهگی می تواند به بهبود همزمان کارایی تولیدمثلی و طول عمر اقتصادی بزهای مورسیانو–گرانادینا کمک کند. با توجه به نقش مهم عوامل مدیریتی و محیطی، بهینه سازی تغذیه، بهداشت و برنامه های مدیریتی در کنار اصلاح نژادی توصیه می شود.