مرتضی مختاری

بز نژاد بز مورسیانومورسیانا–گرانادینا با توان تولیدی مطلوب و مقاومت نسبی به شرایط گرم وخـشک، در سال 1393 به منظور بهبود ژنتیکی بزهای بومی، افزایش بهره وری شیری و ارتقای معیشت دامداران به ایستگاه مجتمع پرورش صنعتی قلعه گنج (استان کرمان) وارد شد. این پژوهش با هدف برآورد پارامترهای ژنتیکی و شناسایی عوامل مؤثر بر بروز صفات سقط در سه زایش نخست و نیز ماندگاری عملکردی در بزهای ماده این نژاد انجام گرفت. داده ها شامل رکوردهای زایش و بقاء طی سال های 1396 تا 1403 برای 34٬558 رأس بز با اطلاعات کامل شجره بود. صفات مورد مطالعه شامل سقط جنین در سه زایش نخست (Abortion1, Abortion2, Abortion3) و ماندگاری تا سنین 24، 36 و 48 ماهگی پس از اولین زایش بودند. تجزیه وتحلیل داده ها با مدل حیوانی آستانه ای چندمتغیره و رویکرد بیزین مبتنی بر نمونه گیری گیبس، با استفاده از نرم افزارهای Thrgibbs1f90 و PostGibbsf90 انجام شد. برای شناسایی عوامل ثابت مؤثر، از مدل رگرسیون لجستیک بهره گرفته شد. میانگین بروز سقط در زایش اول، دوم و سوم به ترتیب 14٪، 17٪ و 15٪ بود. سال زایش، فصل زایش، شماره شکم زایش و سن در زمان زایش اثر معنی داری (05/0P<) بر بروز سقط داشتند؛ به طور نمونه، بزهای ≥2 سال در زایش اول، 57٪ احتمال سقط کمتر از بزهای یک ساله داشتند. میانگین ماندگاری تا 24، 36 و 48 ماه پس از اولین زایش به ترتیب 81٪، 52٪ و 30٪ برآورد شد. عملکرد شیری بالا مهم ترین عامل افزایش بقاء بود. در تحلیل تک صفتی ، وراثت پذیری سقط1، سقط2 و سقط3 به ترتیب 09/0±31/0، 03/0±10/0 و 04/0±12/0 بود. برای ماندگاری، این مقادیر به ترتیب 05/0±11/0 ، 02/0±03/0 و 03/0±07/0 برآورد شدند . همبستگی های ژنتیکی بین سقطها از 14/0 تا 28/0 و بین صفات ماندگاری از 33/0 تا 79/0 در نوسان بود . این مقادیر نشان دهنده وجود زمینه ژنتیکی قابل استفاده برای بهبود برخی صفات، به ویژه سقط در زایش اول و ماندگاری کوتاه مدت است.نتایج بیانگر آن است که انتخاب ژنتیکی برای کاهش سقط در زایش اول و افزایش ماندگاری تا 24 ماهگی می تواند به بهبود همزمان کارایی تولیدمثلی و طول عمر اقتصادی بزهای مورسیانو–گرانادینا کمک کند. با توجه به نقش پررنگ عوامل مدیریتی و محیطی، بهینه سازی تغذیه، بهداشت و برنامه های مدیریتی در کنار اصلاح نژادی توصیه می شود.