مرتضی مختاری

زنده مانی بزغاله ها یکی از معیار های مهم در پرورش بز است که به طور مستقیم بر بهره وری و سوددهی گله موثر است. زنده مانی عبارت از درصد بزغاله هایی است که از زمان تولد تا یک سن مشخص زنده می مانند و تابعی از میزان آبستنی بز، تعداد بزغاله متولدشده در هر زایمان، و زنده مانی بزغاله ها تا زمان فروش است. هرچند اثر عوامل محیطی بر میزان زنده مانی دارای اهمیت اقتصادی و بیولوژیکی است اما اثر عوامل محیطی بر میزان زنده مانی در بزغاله های مورسیانا گرانادینا بررسی نشده است. لذا هدف این مطالعه بررسی اثر عوامل محیطی بر صفات زنده مانی از شیرگیری تا 6 ماهگی است. داده ها توسّط مجتمع پرورش بز شیری مورسیا واقع در شهرستان قلعه گنج در جنوب استان کرمان ارائه گردیدند. تعداد 14439 رکورد زنده مانی که طی سال های 1394 تا 1401 جمع آوری شده بود، مورد استفاده قرار گرفتند. بزغاله ها بعد از تولد وزن کشی و پلاک کوبی شده و حدود90 روزگی از شیر گرفته می شوند. صفات مورد مطالعه در این پژوهش میزان زنده مانی بزغاله ها از تولد تا 3 ماهگی، 4 ماهگی، 5 ماهگی و 6 ماهگی می باشد که توسط مدل تجزیه بقا با استفاده از تابع ویبول در نرم افزار R آنالیز شدند. در این مطالعه اثرات ثابت سال تولد، ماه تولد، جنس بزغاله،نوع تولد، سن مادر و متغیر کمکی وزن تولد بزغاله به صورت خطی و درجه 2 گنجانده شدند. نتایج نشان داد ﺳﺎل ﺗﻮﻟﺪ، ﻣﺎه ﺗﻮﻟﺪ، ﺳﻦ ﻣﺎدر، نوع تولد، ﺟﻨﺲ بزغاله و ﻣﺘﻐﯿﺮﮐﻤﮑﯽ وزن ﺗﻮﻟﺪ بزغاله ﺑﺼﻮرت درﺟﻪ دو ﺑﺮ ﺻﻔﺎت زﻧﺪه ﻣﺎﻧﯽ از شیرگیری ﺗﺎ 6 ماهگی تاثیر معنی دار داشتند (01/0>P). ﻧﺴﺒﺖ ﺧﻄﺮ در بزغاله های ماده ﺑﺎﻻﺗﺮ از بزغاله های نر ﺑﻮد. ﮐﻪ ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﺪ بزغاله های ﻣﺎده در ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﺮگ وﻣﯿﺮ حساسﺗﺮ از بزغاله های ﻧﺮ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ .ﻧﺴﺒﺖ ﺧﻄﺮ بزغاله های متولد شده از تیر تا شهریور نسبت به ﻣﺘﻮﻟﺪین سایر ماه ها ﺷﺪه کمتر بود. وزن ﺗﻮﻟﺪ بزغاله ها ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﺻﻮرت درﺟﻪ دو ﺑﺮ زﻧﺪه ﻣﺎﻧﯽ آن ﻫﺎ ﻣﻮﺛﺮ ﺑﻮد. سن مادر بر صفات زنده مانی تاثیرگذار بود (05/0>P) و بزغاله های متولد شده از مادر های 5 سال و بزرگ تر دارای نسبت خطر بالاتری بودند. نظر به اثر ﻣﻌﻨﯽ دار ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺤﯿﻄﯽ ﺑﺮ روی ﺻﻔﺎت زﻧﺪه ﻣﺎﻧﯽ ﺟﻬﺖ ﮐﺎﻫﺶ ﻣﺮگ وﻣﯿﺮ بزغاله ﻫﺎ ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ ﺷﺮاﯾﻂ ﻣﺪﯾﺮﯾﺘﯽ و ﺗﻐﺬﯾﻪ ای ﺑﻬﺒﻮد و اﺻﻼح ﮔﺮدد. از طرفی باید ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺤﯿﻄﯽ ﻣﻮﺛﺮ و معنی دار ﺟﻬﺖ ﺑﺮآورد ﻧﺎارﯾﺐ ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎی ژﻧﺘﯿﮑﯽ ﺑﺮای ﺻﻔﺎت زﻧﺪه ﻣﺎﻧﯽ باید در ﻣﺪل ﻗﺮار ﮔﯿﺮﻧﺪ. از طرفی پرورش دهندگان می توانند با اندازه گیری دقیق و تحلیل داده ها اقدامات لازم برای بهبود زنده مانی بزغاله ها و افزایش بهره وری گله را انجام دهند