علیرضا محمدی

شناسایی تعارضات بین انسان و حیاتوحش و دلایل ایجاد آنها چند سالی است که از جمله مسائل مطرح برای محققان درحوزه مدیریت تنوع زیستی است. گراز یکی از گونههایی است که جمعیت آن در سراسر دنیا در حال افزایش است و در بخش کشاورزی اصلیترین گونه متعارض با انسان است. این گونه، تاثیرات بسیاری بر روی مراتع، باغات و مزارع و حتی گونههای جانوری برجای میگذارد که گاهی باعث میلیونها دلار خسارت به محصولات کشاورزی میشود. لذا، شناسایی عوامل ایجاد این تعارضات میتواند در اتخاذ روش های مناسب و بهینه مدیریت گونههای آسیبرسان برای مدیران حفاظتی و مردم محلی، بسیار کمک کند. در تحقیق حاضر، در یک دوره زراعی (از شروع بهار تا پایان پاییز)، به بررسی تعارض گونه گراز با جوامع محلی در منطقه طالقان استان البرز و نگرش مردم محلی نسبت به این گونه پرداخته شد. همچنین، از طریق روش های ارزیابی زیستگاه، مناطق مطلوب زیستگاهی گراز در منطقه مطالعاتی شناسایی و بر اساس آن مناطق دارای پتانسیل حمله و خسارت گراز، تحلیل شد. به منظور جمعآوری اطلاعات تکمیلی از نمونهبرداری و کار میدانی به روش طرح پرسشنامه و مصاحبه با مردم محلی استفاده شد. تعداد 75روستای شهرستان طالقان که دارای فعالیتهای کشاورزی و دامداری بودند، انتخاب شدند. با در نظر گرفتن جمعیت ساکن روستاها و با استفاده از فرمول کوکران در مجموع 375پرسشنامه از طریق مصاحبه با افراد ساکن این روستاها که به نوعی به فعالیتهای کشاورزی و دامداری در ارتباط بودند، تکمیل شد. اطلاعات مختلف این افراد از نظر جنسی، سنی، تحصیلات، تعداد اعضای خانواده و غیره...، ثبت شدند. با استفاده از نرم افزار SPSS ، فراوانی هر یک از متغیرهای پرسشنامه مشخص شد و سپس از طریق آزمون رگرسیون جفتی، به تحلیل ارتباط متغیرهای مستقل با متغیر های وابسته پرداخته شد. فراوانی متغیرها نشان داد اکثر ساکنین روستاهای طالقان افراد بازنشسته هستند ( )% 29/9که دارایی آنها خانه و باغ و زمین کشاورزی است ( )% 65/9و ( )% 61/9از افراد، محصولات زراعی خود را توسط حملات گراز از دست داده بودند که مهم ترین آنها سیب زمینی و لوبیا میباشد. از مجموع افراد مصاحبه شده، میزان ( )% 42/4تمایل دارند که جمعیت گراز در منطقه آنها شدیدا کاهش پیدا کند. همچنین ()% 81/9 از افراد نوع محصول کشت شده را عامل اصلی خسارت گراز به زمینهای کشاورزی میدانند و فنسکشی پیرامون زمینهای کشاورزی را موثرترین روش برای جلوگیری از بروز خسارات گراز میدانند. همچنین، نتایج آنالیز رگرسیون جفتی نشان داد که سن، جنسیت و تحصیلات، عوامل تاثیرگذار بر ترس از گراز هستند. افرادی که تجربه حمله گراز به خودشان یا محصولاتشان را داشتند و افرادی که گراز را مشکلی جدی در منطقه میدانند، نگرش منفیتری به گراز دارند. به منظور بررسی مطلوبیت زیستگاه گراز در منطقه و پیشبینی مناطق مستعد تعارض، نقاط حضور گراز در باغات و مزارع طالقان برداشت شد. باغات و مزارعی که نمایههای خسارت و حمله گراز مانند شخمزدن زمین، شکستن شاخه درختان، غلطیدن در گل و لای حاصل از آبیاری در آنها مشاهده شد، به عنوان نقاط حضور گراز در نظر گرفته شد. لایههای اطلاعاتی این نقاط به عنوان متغیرهای موثر در مطلوبیت زیستگاه گونه، تولید شدند. این فاکتورها شامل لایههای تراکم باغات و مزارع، شیب، ارتفاع، تراکم مراتع، فاصله از جاده، فاصله از روستا و فاصله از رودخانهها بودند. به منظور مدلسازی ارزیابی مطلوبیت زیستگاه گراز از روش های مکسنت ( ،)MaxEntرگرسیون چند متغیره تطبیقی ( ،)MARSجنگل تصادفی ( ،)RFمدل افزایشی تعمیم یافته ( )GBMو نیز