علیرضا محمدی

تجزیه و تخریب زیستگاه، کاهش طعمه و تعارض با دام از مهمترین عواملی هستند که منجر به کاهش جمعیت پلنگ ها در سراسر گستره جغرافیایی شان شده اند. استان لرستان، با توجه به شرایط زیستگاهی، بخش مهمی از گستره زیستگاهی پلنگ را در غرب کشور در خود جای داده است. این استان از نظر برقراری ارتباط زیستگاهی و جریان ژنی بین جمعیت های پلنگ ایرانی ساکن زاگرس مرکزی و زاگرس شمالی می تواند نقش مهمی داشته باشد. با این وجود، اطلاعات چندانی از وضعیت زیستی و پراکنش این گونه در استان لرستان در دسترس نیست. هدف از پژوهش حاضر، تعیین زیستگاه های مطلوب پلنگ ایرانی با استفاده از یک رویکردی تلفیقی حاصل از الگوریتم های مختلف در سطح استان لرستان است. نتایج نشان داد که در حدود 85/21 درصد (41/6185 کیلومتر مربع) از محدوده استان لرستان به عنوان زیستگاه مطلوب (با احتمال حضور بیشتر از 6/0) پلنگ شناسایی شد. متغیرهای فاصله از مناطق حفاظت شده (30 درصد)، فاصله از روستا (29 درصد)، فاصله از زمین های کشاورزی (11 درصد)، مجموع بارندگی سالانه (8 درصد) و فاصله از جنگل (7 درصد) به عنوان مهمترین متغیرهای موثر بر انتخاب زیستگاه پلنگ در منطقه مورد مطالعه شناسایی شدند. یافته ها نشان دادند که در حدود 49 درصد (85/3030 کیلومتر مربع) از گستره زیستگاه های مناسب (با آستانه بیش از 6/0) پلنگ در استان لرستان توسط مناطق حفاظت شده و شکار ممنوع پوشش داده شده است. در نهایت بر اساس پژوهش ها و تجربیات موجود، عوامل مهم در حفاظت از جمعیت پلنگ ها دربرگیرنده موارد زیر است: تأسیس مناطق حفاظت شده و تکمیل شبکه حفاظتی به ویژه در مناطق مطلوب شناسایی شده، از طرف دیگر گوشتخواران بزرگ به دلیل گستره خانگی بزرگ و نیازهای غذایی گسترده نمی توانند فقط در مناطق حفاظت شده باقی بمانند و به شدت به زیستگاه خارج از مناطق حفاظت شده وابسته هستند. به همین دلیل شناسایی کریدورها و لکه های زیستگاهی به خصوص انهایی که در خارج از شبکه مناطق حفاظت شده استان هستند امری ضروری است، استفاده از رویکردهای حفاظتی کارآمد در داخل و خارج از مناطق حفاظت شده، دستورالعمل های مدیریتی روشن و قدرتمند، بهره گیری از توانمندی جوامع پیرامونی، پایش، مدل سازی و ارزیابی وضعیت و تأسیس کریدورها بین زیستگاه های مناسب پلنگ ها.