مریم مظاهری

گیاهان گروه بزرگ و متنوعی از ترکیبات آلی به نام متابولیت های ثانویه را تولید می کنند که توسط انسان به عنوان ترکیب دارویـی مصـرف می شوند. طبق برآوردهای صورت گرفته در سال های اخیر، ارزش بازارهای جهانی داروهای گیاهی که شامل گیاهان دارویی و فرآورده هـای آن هاست، همواره با رشد قابل توجهی رو به افزایش بوده است. با توجه به اینکه بخش اعظم بازار گیاهان دارویی دنیـا، بـه تولیـد و عرضـه متابولیت های ثانویه مشتق از این گیاهان مربوط می شود، لذا متابولیت های ثانویه گیاهی از ارزش اقتصادی و همچنین ارزش افزوده بسـیار بالایی برخوردار هستند و سنتز شیمیایی این متابولیت ها معمولا پیچیده و پرهزینه می باشد. بنابراین تولید متابولیت ها با روش های مختلف زیست فناوری از جمله کشت سلولی گیاه، راه جایگزین سودمندی است. متابولیت های ثانویه گیاهی، ترکیباتی آلی هستند که مستقیما در رشد، نمو یا تولید مثل گیاه دخیل نیستند ولی برای بقاء زندگی سلولها ضروری اند. متابولیت های ثانویه دامنه وسیعی از مواد مانند ترپنوئیدها، آلکالوئید ها، تانن ها، رنگدانه ها، صمغ ها و ... است. کمیت و کیفیت این ترکیبات بسته به نوع گیاه، شرایط اکولوژیکی و مرحله رویشی گیاه منحصر به فرد و متفاوت است. کشت بافت گیاهی یکی از مهمترین تکنیک ها در راستای تولید صنعتی متابولیت های ثانویه است، زیرا پتانسیل تولید این مواد در شرایط طبیعی بسیار محدود می باشد. زرین گیاه یکی از گونه های دارویی و معطر از خانواده نعناعیان است که در ارتفاعات شمالی و شمال شرقی ایران یافت می شود. این گیاه به خاطر اسانس زیاد و ترکیبات دارویی موثر در داروسازی بسیار مورد توجه است. زرین گیاه بومی ایران محسوب می شود به علت شرایط خاص رویشگاه و برداشت بی رویه انسانی در خطر انقراض قرار دارد. بنابراین یافتن راهی مناسب جهت تکثیر و ازدیاد این گیاه می توان گام ارزشمندی برداشت.