مریم مظاهری

نـانوذرات به علت داشتن اندازه کوچـک، نسـبت سـطح بـه حجـم بزرگ و انرژی سطحی فـراوان، دارای خصوصـیات متفـاوتی نسبت به فرم توده ای خـود می باشند. این ویژگی ها سبب گسترش کاربرد های نانومواد در صـنایع مختلـف و ایجاد تمایل زیاد برای استفاده در بخش کشاورزی شده است. یکی از مهمترین کاربردهای فناوری نانو در کشاورزی، استفاده از ترکیبات نانو برای جایگزینی کودهای شیمیایی در تغذیه گیاهان می باشند. نانو کود کلات آهن به دلیل دوام بسیار بالاو قدرت رهاسازی آهن در دامنه وسیعی از درجات pH (از 3 تـا 12) می تواند به عنوان منبع قابـل اعتمـادی از آهن برای گیاهان محسوب شود. با این وجود اثرات زیست محیطی نانو مواد بر گیاهان دارویی مشخص نیست و تاکنون هیچ ماده کودی بر اساس فناوری نانو مجوز کاربرد در سطح وسیع را دریافت نکرده است. بنابراین، در این پژوهش اثرات نانوذرات آهن (III) غیرمغناطیس بر گیاهچه بادرنجبویه مورد مطالعه قرار گرفت. این پژوهش در شرایط هیدروپونیک با یک پنجم محلول غذایی هوگلند در قالب طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار انجام شد. بذرها به صورت خزانه کشت شدند و پس از کامل شدن برگ دوم، گیاهان به گلدان هایی حاوی پرلیت شسته شده منتقل شدند. تیمارها شامل شاهد، 25 و 125 میکرومولار Fe2O3 نانو بوده و گروه شاهد 50 میکرومولار Fe-EDTA بود. 17 روز پس از تطابق، تیماردهی ادامه یافت و سپس مقدار H2O2 و مقدار آنتوسیانین کل، طول اندام هوایی (روز 5، 11 و 17 تیماردهی) و تعداد برگ اندازه گیری گردید. بر اساس نتایج بدست آمده تیمارهای نانو آهن غیرمغناطیس 25 و 125 میکرومولار منجر به افزایش مقدار H2O2 (به ترتیب 45 و 56 درصد) و کاهش مقدار آنتوسیانین ها (به ترتیب 14و 24 درصد) در گیاه بادرنجبویه گردید. همبستگی بین این دو ترکیب R2=-0.70 بود که بیانگر القاء تنش اکسیداتیو در گیاه بادرنجبویه تحت غلظت های Fe2O3 مورد استفاده است. تعداد برگ و طول اندام هوایی در روز پنجم در تیمارهای نانو با شاهد تفاوت معناداری نشان نداد، اما با افزایش زمان تیماردهی (11 و 17 روز) نانو اکسید آهن سبب کاهش این شاخص گردید. بین مقدار H2O2 با طول اندام هوایی گیاهچه های 11 و 17 روزه به ترتیب R2=-0.92 و R2=-0.82 همبستگی منفی وجود داشت. با افزایش مدت زمان تیماردهی اثرات تنشی شدیدتر بود. بنابراین عامل زمان برای بررسی اثرات نانو آهن بر گیاهان حائز اهمیت است.