مریم مظاهری

گیاه دارویی زنیان (Trachyspermum ammi L. یا Carum capticum) متعلق به خانواده چتریان، گیاهی یکساله، بومی ایران، مصر ، هند و عراق است. زنیان دارای خواص ضد میکروبی ، ضد اسپاسم، ضد قارچ، آنتی اکسیدانی و ضد التهابی است. ارزش تجاری این گیاه به دلیل متابولیت های ثانویه خاص (نظیر تیمول) و روغن آن می باشد. از اینرو، روش های نوین استخراج متابولیت های ثانویه بر پایه کشت بافت برای این گیاه مهم است. در این تحقیق ابتدا بذرهای گیاه زنیان به مدت یک دقیقه در اتانول 70% قرار داده. در مرحله بعد با استفاده از هیپوکلریت سدیم 5/2% به مدت 15 دقیقه ضد عفونی شدند، در نهایت با آب دیونیزه استریل شستشو داده شندند. بذرهای استریل شده در 2/1 محیط MS کشت داده شدند. بذر ها در یک گلخانه با محدوده دمایی تقریبی 24 تا 27 درجه سانتی گراد در طول دوره نوری 14 ساعته و 18 تا 20 درجه سانتی گراد در طول 8 ساعت تاریکی قرار داده شده است.گیاهچه های 45 روزه برای تهیه ریزنمونه استفاده شد. سپس اثر نوع ریز نمونه و تنظیم کننده رشد بر کالوس زایی گیاه بررسی شد. آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با سه فاکتور نفتالین استیک اسید (NAA) با سطوح 5/0، 1، 5/1 و 2 میلی گرم بر لیتر، کینتین (Ki) با سطوح 1/0، 2/0 ،5/0 و 1 میلی گرم بر لیتر و ریزنمونه برگ، ریشه و ساقه با سه تکرار اجرا شد. پس از یک ماه وضعیت کالوس زائی مورد بررسی قرار گرفت. نتایچ نشان داد که اثر متقابل NAA، Ki و ریزنمونه در محیط کشت MS بر کالوس زائی در سطح 5 درصد معنی دار بود. به طوری که بیشترین مقدار کالوس در ترکیب تیماری محیط کشت MS حاوی 1 میلی گرم بر لیتر NAA و 1 میلی گرم بر لیتر Ki در تمام ریزنمونه ها مشاهده شد، و کالوس های این ترکیب هورمونی سفید بود. همچنین تمام غلظت های 1 میلی گرم بر لیتر کینتین در محیط کشت MS سبب کالوس زائی صد در صد در ریزنمونه های برگ و ساقه شد و کالوس های تولید شده به رنگ قهوه ای و سیاه بودند. محیط کشت MS حاوی 1 میلی گرم بر لیتر NAA و 5/0 میلی گرم بر لیتر Ki و 5/2 میلی گرم بر لیتر NAA و 5/0 میلی گرم بر لیتر Ki ریزنمونه های ریشه و ساقه کالوس کمی مشاهده شد. بنابراین محیط کشت MS حاوی 1 میلی گرم بر لیتر نفتالین استیک اسید و 1 میلی گرم بر لیتر کینتین برای کالوس زائی گیاه زنیان پیشنهاد می گردد.