مهدی دهقانی

در لابلای منابع تاریخی از انقراض حکومت صفویه تا برآمدن حکومت قاجاریه که بویژه با حکومت های افشاریه و زندیه مشخص می شود، می توان پیرامون نقش و جایگاه ملکه های مادر خاندان حاکم اطلاعات ارزشمندی یافت که تا حدودی با توصیفات عده ایی از بازدیدکنندگان اروپایی درباره اوضاع اجتماعی طبقات مختلف جامعه ، تکمیل می شود. با توجه به این مسئله، این مقاله درصدد یافتن پاسخ به این پرسش هست: مفهوم ملکه مادر، چه نقش و جایگاه اجتماعی در دوره انقراض حکومت صفویه تا برآمدن حکومت قاجاریه داشت؟ به منظور پاسخ گویی به سوال مذکور، ضمن استفاده از شیوه تاریخی که همانا جمع آوری داده های کتابخانه ای (اسنادی) از منابع دست اول تاریخی است ضمن ترسیم نقش و جایگاه ملکه های مادر که به دخالت آنان در امور سیاسی فرزندانشان منجر می شد به اهمیت اجتماعی- سیاسی تبار مادری شاهان دوره مذکور نیز پرداخته می شود. در این پژوهش مشخص می شود فرمانروایانی که ملکه های مادر آنان تبارشان به حکومت صفویه منتهی می شد، مشروعیت اجتماعی فراگیری در جامعه کسب می کردند.