مهدی دهقانی

نمادهای تاریخی که به اقتضای شرایط مختلف جامعه ایران در طول تاریخ شکل گرفته اند در دو قالب نمادهای قراردادی و طبیعی در بسیاری از کتب تاریخی مطرح شده اند. با توجه به این مسئله، این مقاله درصدد پاسخ به این پرسش است: چه نمادهایی و به چه منظوری در تاریخ جهانگشای نادری موردبحث قرارگرفته اند؟ پژوهش حاضر، با استفاده از روش تحقیق تاریخی و شیوه جمع آوری داده های کتابخانه ای از منابع دست اول تاریخی تالیف شده و پس از توصیف و طبقه بندی نمادها به تحلیل و تفسیر نمادهای تاریخی پرداخته است. در این راستا، میرزا محمدمهدی خان استرآبادی نویسنده تاریخ جهانگشای نادری، بارها شخصیت و صفات فرمانروایی چون نادرشاه را با نمادهای اسطوره ای – تاریخی همانند فریدون و رستم دستان پیوند داده است تا بدین واسطه شکوه سلطنت و دلاوری فرمانروای افشار را برجسته نماید. افزون بر نمادهای مذکور، نمادهای طبیعی نیز به اقتضای موقعیت ها و رخدادهای تاریخی برای تاکید و همین طور ترسیم نمایشی زنده از موقعیت بازیگران و نقش آنها در تاریخ جهانگشای نادری مورداستفاده قرارگرفته اند. نمادهایی همچون گلزار، چمن، باد صبا و نیلوفر از این جمله اند. عموم منابع تاریخی دوره افشار به ویژه تاریخ جهانگشای نادری از میرزا محمدمهدی خان استرآبادی منشی مخصوص نادرشاه، هر دو دسته نمادها را دارا هستند تا بدین وسیله مشروعیت حکومت فرمانروای افشار را تامین نمایند.