مهدی دهقانی

بافت اجتماعی_ سیاسی جامعه ایران در دوره قاجاریه، به شدت ایلی و عشیره ایی بود. دولت قاجاریه برای حفظ سلطه سیاسی_ اقتصادی بر جامعه ایلی، تمهیدات گوناگونی را به کار می گرفت. بازدیدکنندگان اروپایی مانند لرد کرزن برای شناخت جامعه ایران و شناساندن آن به هموطنان خود، توجه فراوانی به سیاست های ایلی دولت قاجاریه نمودند. با توجه به این مساله، این مقاله درصدد یافتن پاسخ به این پرسش است: از نگاه لرد کرزن، سیاست های ایلی و عشایری دولت قاجار به چه سان عمل می کرد و این سیاست ها در چه زمینه هایی منجر به تضعیف بافت اجتماعی_ سیاسی ایلات و عشایر کشور گردید؟ پژوهش حاضر، با استفاده از روش تحقیق تاریخی و شیوه جمع آوری داده های کتابخانه ای از منابع دست اول تاریخی پس از توصیف و طبقه بندی سیاست های ایلی و عشایری دولت قاجار به تحلیل و تفسیر این ویژگی ها و تاثیرات آن از نگاه لرد کرزن می پردازد. برخی از عواملی که می توانند در تحلیل این پرسش مورد بررسی قرار گیرند، عبارتند از: بافت اجتماعی، سیاسی ایلات، سیاست تفرقه افکنی دولت قاجار و رقابت ها و توطئه های مختلف بر پایه منافع فردی و جمعی درون خاندانی که به نوبه خود، منجر به بروز بحران های ایلی و تضعیف بافت اجتماعی_ سیاسی ایلات کشور گردید. این عوامل پیش گفته، به نوبه خود زمینه نارضایتی ایلات از عملکرد دولت قاجار و پیوستن آنان به انقلاب مشروطه را مهیا نمود.