مهدی دهقانی

توسل و طلب امداد فرمانروایان، عالمان، صوفیان و سایر اقشار جامعه به امامان شیعه (ع) و سایر بزرگان دین، سنتی تاریخی و متداول بود که در دوره سلطنت فرمانروایان صفوی که دارای تباری صوفیانه و مدعی انتساب به ائمه معصومین (ع) بودند، به نحو برجسته ای جریان داشت. به همین جهت، پژوهش حاضر درصدد یافتن پاسخ به این پرسش است: پادشاهان صفوی چه پیوند معنوی با امام رضا (ع) داشتند؟ برای پاسخگویی، با بررسی مقولاتی مانند سنت توسل شاهان صفوی به کرامات روحانی امام هشتم شیعیان به ویژه به هنگام رویارویی نظامی به این برآورد می رسیم که شرایط متنوعی همچون موقعیت ویژه مزار امام رضا (ع) در مسیر راه های منتهی به کشورهای غالبا متخاصم ازبکان و گورکانیان هند و همچنین عدم دسترسی دائمی و مستقیم حکومت صفوی به مراقد ائمه شیعه (ع) در عتبات موجب شده بود تا به فرمان پادشاه صفوی، متولیان و عالمان سرکار فیض آثار که اداره مرقد امام رضا (ع) را عهده دار بودند، نقش مهمی در تحولات فرهنگی و سیاسی- نظامی ایران ایفا نمایند. پژوهش حاضر، با استفاده از روش تحقیق تاریخی و شیوه جمع آوری داده های کتابخانه ای از منابع دست اول تاریخی پس از توصیف و طبقه بندی تحولات مرتبط با اقدامات معنوی و فرهنگی فرمانروایان صفوی در مرقد امام هشتم شیعیان به تحلیل و تفسیر این ویژگی ها و تاثیرات آن بر شرایط سیاسی- نظامی حکومت صفوی می پردازد.