مهدی دهقانی

اتحادیه های نظامی مدعیان مختلف سلطنت همواره ترکیبی از دستجات ایلی و تفنگچی نواحی مختلف شهری و روستایی کشور بود. دستجات مذکور بر پایه ویژگی هایی همچون خویشاوندی یا هم جواری با خاندان حاکم و همچنین تعداد نفرات جنگجو، دارای نقش محوری یا فرعی در اتحادیه های نظامی بودند. ازاین رو، در پژوهش کنونی به این سوال پاسخ داده می شود که کدام مناسبات سیاسی- نظامی میان دستجات مختلف اتحادیه نظامی زند در تقابل با اتحادیه های نظامی قاجار و افغان به قدرت گیری کریم خان زند انجامید؟ به منظور پاسخ گویی به سوال مذکور، پژوهش حاضر، با استفاده از روش تحقیق تاریخی و طبقه بندی تحولات مرتبط با مناسبات درونی اتحادیه نظامی زند به تحلیل و تفسیر این ویژگی ها و تاثیرات آن بر قدرت گیری کریم خان (1160-1176 ق) می پردازد. یافته های پژوهش نشان می دهد که ایلات وندی همچون (زند، مافی، نانکلی، جلالوند، بهنوی، سالاروند و جاف) ساکن نواحی پری، کمازان، گیلان، کاوردان، بر پایه پیوندهای قومی همچون گویش زبانی لکی و سنت فرماندهی شورایی نقش محوری در ائتلاف کریم خان ایفا می کردند. به سبب فقدان نسبی منافع شخصی و گروهی، کریم خان در صورت لزوم می توانست بدون حذف دستجات اتحادیه، با سایر دستجات ایلی و تفنگچی متحد شود و به پیروزی نهایی دست یابد.