قباد جلالی

با توجه به استفاده بی رویه از منابع آب و مواجهه با کمبود منابع آب شیرین کشور و همچنین کاهش نزولات جوی و خشکسالی در طی سال های اخیر، ضرورت استفاده بهینه و بهره وری صحیح از منابع آبی در بخش کشاورزی بیشتر مورد توجه قرار گرفته است و باتوجه به محدود بودن منابع آب قابل استفاده کشور، استفاده از تمام این منابع لازم و غیر قابل انکار می باشد. به همین دلیل یکی از راهکارها برای کاهش مصرف منابع آبی و افزایش عملکرد، استفاده از سیستم آبیاری تحت فشار (قطره ای) می باشد و با توجه به عملکرد این سیستم، به سرعت گسترش یافته و در اکثر نقاط کشور جایگزین روش آبیاری غرقابی شده است اما استفاده از سیستم های آبیاری در مناطق بدون در نظر گرفته تاثیر آن ها بر ویژگی های خاک دارای نقص می باشد و توجه به این مهم میتواند موجب استفاده بهینه از نوع مدیریت آبیاری در کشاورزی شود. با وجود تمام ویژگی های مثبت سیستم آبیاری تحت فشار، مطالعات محدودی بر تأثیر این سیستم آبیاری بر ویژگی ها کیفیت خاک انجام شده، لذا این پژوهش با اهدافی از جمله، تأثیر سیستم های آبیاری تحت فشار و غرقابی در کشت ذرت بر برخی شاخص های کیفیت خاک و ارزیابی ویژگی های خاک به ویژه توزیع شوری در عمق خاک (تا عمق 60 سانتی متر) می باشد. این پژوهش در سال 1402 و در اراضی زراعی شهرستان فاریاب، روستای مهروئیه با نمونه گیری از دو مزرعه ذرت که تحت آبیاری غرقابی و تحت فشار قرار داشتند انجام شد. بعد از انجام نمونه برداری و انتقال آن ها به آزمایشگاه دانشگاه، برخی ویژگی های فیزیکی و شیمیایی کیفیت خاک در آن ها اندازه گیری شد و بعد از آن داده های به دست آمده از آزمایشگاه با استفاده از نرم افزار SAS 9.4 آنالیز و برای انجام مقایسه میانگین داده ها از آزمون توکی استفاده شد. نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد که، تأثیر تیمار نوع مدیریت و سیستم آبیاری بر مقدار هدایت الکتریکی، ظرفیت تبادل کاتیونی، نسبت جذب سدیم، کربن آلی، درصد رس، درصد رس قابل پراکنش و درصد تخلخل موئینه در منطقه اول و تمامی پارامترها در منطقه دوم معنی‎دار بود و تیمار عمق نمونه برداری تأثیر معنی‎داری بر مقدار تمامی پارامترهای ذکر شده به جز پارامترهای هدایت الکتریکی، اسیدیته خاک و جرم مخصوص ظاهری در منطقه اول و دوم داشت. به‎طوری که مقدار اکثر پارامترها در عمق نمونه‎برداری 40-20 و 60-40 افزایش پیدا کرد. در حالی‎که کمترین مقدار در عمق نمونه‎برداری 20-0 مشاهده شد و همچنین برهمکنش تیمار نوع مدیریت و سیستم آبیاری و عمق نمونه برداری تأثیر معنی‎داری بر مقدار تمامی پارامترهای ذکر شده به جز پارامترهای هدایت الکتریکی و جرم مخصوص ظاهری در منطقه دوم داشت. به‎طوری که بالاترین مقدار اکثر این پارامترها از تیمار ترکیبی زمین بایر (دست نخورده) و عمق نمونه‎برداری 60-40 سانتی‎متر به‎دست آمد و همچنین کمترین مقدار اکثر این پارامترها از تیمار ترکیبی آبیاری غرقابی و عمق نمونه‎برداری 20-0 سانتی‎متر به‎دست آمد.