قباد جلالی

پدیده مخرب بیابان زایی و فرسایش بادی امروزه از مهمترین بحران های زیست محیطی در جهان است که از چالش های جدی در برابر تولید پایدار و مدیریت اراضی کشاورزی محسوب می شود. شهرستان رفسنجان در اقلیم خشک و نیمه خشک واقع گردیده است و به دلیل وجود زمین های کشاورزی وسیع که عمدتاً به کشت پسته اختصاص یافته و تشکیل تپه های شنی ناشی از معضل فرسایش بادی سبب شده تا به عنوان یک منطقه حساس مورد توجه قرار گیرد. در بسیاری از طرح های تثبیت ماسه های روان در مناطق حساس به فرسایش بادی، استفاده هم زمان خاک پوش گیاهی جهت دستیابی مطمئن تر به اهداف تثبیت یا احیاء مورد توجه می باشد. در این پژوهش طی یک مطالعه گلخانه ای استقرار، رشد و نمو گیاه تاغ در شرایط کاربرد خاک پوش های Pistachio-PAM و Pistachio- PVAc و شرایط بدون پاشش خاک پوش (نمونه شاهد) در چهار تکرار بررسی شد. دوره زمانی بررسی اثر تیمارها بر قابلیت رشد و نمو گیاه تاغ چهار ماه بود و پس از طی این دوره رشد، نهال ها از محل طوقه قطع و ساقه و ریشه آن ها جدا گردید و وزن خشک اندام هوایی و ریشه و نیز غلظت عناصر نیتروژن، فسفر، پتاسیم، آهن، روی، مس و منگنز در ریشه و ساقه گیاه اندازه گیری شد. نتایج نشان داد که کاربرد خاک پوش های مورد مطالعه سبب افزایش معنی دار وزن خشک اندام هوایی و ریشه و غلظت عناصر غذایی (پرمصرف- کم مصرف) و جذب آن ها در اندام های تاغ شد. همچنین غلظت عناصری مانند نیتروژن، پتاسیم و منگنز در ریشه گیاه در تیمارهای خاک پوش افزایش معنی داری در سطح آماری پنج و یک درصد داشت. به گونه ای که برای نمونه، افزایش تقریباً 250 درصدی غلظت پتاسیم در ریشه دیده شد. خاک پوش پاشی بر وزن تر و خشک اندام هوایی، غلظت نیتروژن و پتاسیم در اندام هوایی تاغ اثر معنی داری داشت به شکلی که برای مثال افزایش تقریباً 150 درصدی وزن خشک ساقه گیاهان تیمار شده با خاک پوش در مقایسه با تیمار شاهد بدون خاک پوش حاصل شد. بنابراین کاربرد خاک پوش های Pistachio-PAM و Pistachio-PVAc هم زمان با کشت گیاه تاغ، به عنوان راه کاری جهت مهار فرسایش بادی می تواند مورد توجه قرار گیرد، اگرچه آزمون صحرایی کارایی این دو خاک پوش، پیشنهاد می گردد.