فاطمه نظری

راسته Calanoida به عنوان متنوع ترین و موفق ترین گروه پاروپایان، نقش کلیدی در شبکه های غذایی بوم سازگان آبی ایفا می کند. این گروه همچنین به عنوان شاخص های زیستی برای ارزیابی آلودگی در محیط های دریایی و کنترل زیستی مورد استفاده قرار می گیرد و از اهمیت بالایی در حفظ تعادل بوم سازگان آبی برخوردار است. با این حال، وضعیت آرایه شناختی بسیاری از جنس های این راسته نامشخص است و روابط تبارشناختی آن ها به طور کامل درک نشده است. خلیج چابهار به دلیل تنوع بوم شناختی و گونه ای غنی، از اهمیت زیست محیطی بالایی برخوردار است. همچنین، فعالیت های اقتصادی گسترده در این منطقه و اثرات مخرب ناشی از فعالیت های انسانی، آن را به یکی از مناطق حساس دریایی تبدیل کرده است. این ویژگی ها، خلیج چابهار را به مکانی ایده آل برای مطالعات علمی تبدیل می کند. این مطالعه به بررسی آرایه شناسی دو خانواده Paracalanidae و Eucalanidae از راستۀ Calanoida در چهار فصل متوالی و در پنج ایستگاه مختلف در خلیج چابهار طی سال های 14001401-1401 1400 پرداخته است. نمونه ها با استفاده از تور پلانکتون گیری جمع آوری و در اتانول% 96 % برای مطالعات ریخت شناسی و مولکولی نگهداری شدند. نتایج این پژوهش منجر به شناسایی شش جنس و 19 گونه از دو خانواده ی Paracalanidae (پنج جنس، 15 گونه) وEucalanidae (یک جنس، 4 گونه) شد. برای تأیید شناسایی 13 گونه، علاوه بر صفات ریخت شناسی، از توالی یابی بخشی از ژن سیتوکروم اکسیداز یک (CO1) نیز استفاده شد. در این مطالعه، تنوع در پای پنجم در دو گونه از خانوادۀ Paracalanidae مشاهده شد. پنج نوع پای پنجم متفاوت در Bestiolina sp. مشاهده شد. تحلیل های مولکولی نشان داد که Bestiolina sp. از نزدیکترین گونه ی هم جنس خود، Bestiolina similis، واگرایی ژنتیکی قابل توجهی دارد. همچنین، بیش از 28 تنوع ریخت شناسی در پای پنجم Parvocalanus crassirostris مشاهده شد که شامل تغییرات در تعداد و شکل بندها و حضور یا عدم حضور خارها بود. نتایج مولکولی تأیید کرد که این تنوعات درون گونه ای هستند و به یک گونه تعلق دارند. این مطالعه همچنین نشان داد که صفت تشخیصی حضور ردیفی از خارچه ها روی لبۀ خلفی بند تناسلی در نمای پشتی Paracalanus indicus نامعتبر است. علاوه براین، Paracalanus aculeatus minor جدایی ژنتیکی تا سطح گونه را با زیرگونۀ نزدیک به خود، Paracalanus aculeatus aculeatus، نشان داد و پیشنهاد شد که به سطح گونۀ کامل ارتقا یابد. همچنین، پدیدۀ بین جنسی در Acrocalanus gibber مشاهده شد. دو گونۀ Calocalanus contractus و Paracalanus aculeatus minor نیز برای اولین بار در آب های منطقه گزارش شدند. این پژوهش گامی مهم در جهت شناسایی دقیق گونه ها، حل مشکلات آرایه شناختی و تهیۀ کلیدهای شناسایی محلی است. یافته های این مطالعه می تواند در ارزیابی آلودگی های زیست محیطی، برنامه ریزی های آتی منطقۀ اقتصادی چابهار و مدیریت تنوع زیستی در دریای عمان مورد استفاده قرار گیرد. همچنین، این نتایج به حفاظت و بازسازی بوم سازگان منطقه کمک شایانی خواهد کرد.