الهام رفیعی ساردوئی

تغییر اقلیم باعث تغییراتی در الگوهای بارش و دما و مقدار آنها می شود و این تغییرات می تواند نیاز آبی گیاهان را تحت تأثیر قرار دهد. اگرچه پژوهش های مختلفی در ارتباط با تغییرات پارامترهای اقلیمی و هیدرولوژیکی با استفاده از سناریوهای اقلیمی و مدل های GCMانجام یافته است اما تغییرات نیاز آبی و بخش کشاورزی کمتـر مـورد بررسـی قـرار گرفتـه است. از این رو هدف اصلی این پژوهش بررسی مقدار نیاز خالص آبیاری محـصولات عمـده کـشت شـده در دشـت جیرفت شامل سیب زمینی، پیاز، گندم، جو، گوجه فرنگی و ذرت دانه ای در دوره آتـی (2031-2050) بـر پایـه سناریوهای مختلف RCP در مقایسه با دوره پایه با استفاده از مدل LARS-WG5می باشد. داده های مورد نیاز در این پژوهش، شامل مقادیر روزانه بارش، دمای حداقل، دمای حداکثر و سـاعت آفتابی ایستگاه سینوپتیک جیرفت (طی دوره آماری 2017-1989) می باشند که از مرکز اطلاعات و آمار سازمان هواشناسی کشور اخذ گردیدند. ابتدا توانایی مدل LARSWG6 برای شبیه سازی متغیرهای اقلیمی دمای حداقل و حداکثر و بارش ایستگاه سینوپتیک جیرفت در دوره پایه (1989-2017) بررسی و تأیید گردید. سپس با استفاده از داده های مدل HadGRM2 مقادیر آنها در دوره 2031-2050 بر پایه سناریوهای انتـشار RCP2.6، RCP4.5 و RCP8.5 شبیه سازی شدند. سپس با محاسبه مقدار بارش مؤثر و تبخیر و تعرق پتانسیل، مقدار نیاز خالص آبیاری محصولات مورد بررسـی در مقیـاس ماهانه در دوره پایه و دوره آتی برآورد و تغییرات آنها در مقایسه با یکدیگر ارزیابی شدند. براساس نتایج پیش بینی مدل LARSWG6 در دوره آتی نسبت به دوره پایه طبق سناریوهای RCP2.6، RCP4.5 و RCP8.5 دمای حداقل به ترتیب 3/1، 3/2 و 753/2 سانتی گراد، دمای حداکثر به ترتیب 6/0، 14/1 و 44/1 درجه سانتی گراد و میانگین بارش سالانه به ترتیب 10، 20 و 27 درصد افزایش می یابند. هم چنین، مجموع مقـدار نیـاز خالص آبیاری تمامی محصولات زراعی تحت همه سناریوها در دوره آتی افزایش می یابد به طوری که بیشترین افزایش تحت سناریوی RCP8.5 رخ می دهد. از این رو بر مبنای نتایج این سناریو، مجمـوع نیاز خالص آبیاری گیاهان زراعـی گندم، جو، سیب زمینی، پیاز، ذرت دانه ای و گوجه فرنگی به ترتیب به مقدار 6/7، 4/6، 12/11، 8/12، 1/11 و 8/9 درصد نسبت به دوره پایه افـزایش خواهـد یافت. بررسی تغییرات نیاز خـالص آبیـاری محـصولات مـورد بررسی نشان می دهد که بر پایه سناریوهایRCP ، گیاهان زارعـی گنـدم و جـو دارای کـمتـرین مقـدار افزایش در نیاز خالص آبیاری و گیاهـان پیاز و سیب زمینی دارای بیش تـرین مقـدار افـزایش در نیـاز خالص آبیاری مـی باشـند. بـه طـورکلی بـا توجـه بـه تغییـرات افزایشی مقدار نیاز خالص آبیاری محصولات مختلف مورد بررسی، به گزینی الگوی کشت متناسب با تغییرات اقلیمـی، جلوگیری از افزایش بی رویه سطح زیر کشت محصولات پر مصرف و بالا بردن راندمان آبی ضروری به نظر می رسد.