زهره ابراهیمی خوسفی

وقوع توفان های گرد و غبار در مناطق خشک و نیمه خشک، همراه با انتقال ذرات گرد و غبار به مناطق دور و نزدیک، آلودگی هوا را به دنبال دارد که سلامت انسان و محیط زیست را به خطر می اندازد. بررسی تغییرات زمانی و مکانی این رخدادها می تواند به عنوان یک گام کلیدی و کارآمد در کاهش خطرات آنها باشد. در این مقاله ابتدا سهم گردوغبارهای داخلی و خارجی در مناطق خشک ایران بررسی شد و مشخص شد که بیش از 58 درصد رخدادهای ثبت شده در این مناطق دارای منشا خارجی بوده اند. بر این اساس، مقاله حاضر با هدف اصلی بررسی روند تغییرات گردوغبارهای با منشا خارجی در ایران با استفاده از آزمون من کندال انجام شد. نتایج نشان داد که تعداد شهرهای با روند تغییرات منفی در ماه اگوست بیشتر از سایر ماهها بوده ایندرحالیست که تعداد شهرهای با روند تغییرات مثبت در ماهها ی آوریل و ژوئن بیشتر از سایر شهرها بوده است. بر اساس تحلیل من- کندال، تغییرات افزایشی معنی دار در اغلب ماهها، در شهرهای طبس وکاشان واقع در نواحی مرکزی و شهر بندرعباس در جنوب ایران مشاهده شد. در مقابل، تغییرات کاهشی معنی دار در شهرهای بم و زاهدان و ایرانشهر واقع در جنوب شرق ایران مشاهده شد. در مقیاس فصلی، روند تغییرات افزایشی فراوانی گردوغبارهای خارجی زمستانه، بهاره، تابستانه و پاییزه به ترتیب در 72%، 76%، 6/58% و 1/62% از شهرهای ایران به وقوع پیوسته است. در مقیاس سالانه، 9/75 شهرهای مطالعاتی با روند افزایشی گردوغبارهای خارجی مواجه بوده انداین درحالیست که 2/17 درصد شهرها با روند تغییرات منفی مواجهه بوده اند. روند تغییرات در 9/6 درصد شهرها تقریبا ثابت بوده است. به طور کلی این نتایج می تواند به مدیریت مناطق شهری و ارائه راهکارهای مناسب جهت کاهش آلودگی هوا ، بهبود کیفیت هوای شهری و بهبود وضعیت محیط زیست به ویژه در مناطق شهری غبارآلود کمک کند.