ذبیح الله اعظمی ساردوئی

گوجه فرنگی (Solanum lycopersicum) یکی از محصولات مهم غذایی است که در سرتاسر دنیا کشت می شود و از طرفی بیماری نماتد ریشه گرهی (Meloidogyne spp) یکی از مهمترین بیماری های گوجه فرنگی می باشد. این نماتدها، عوامل بیمارگر اجباری، انگل داخلی ریشه، غیر مهاجر یا ساکن بوده که باعث تغییرات ساختمانی، فیزیولوژیکی، بیوشیمیایی، بروز اختلال در گیاه میزبان و در نتیجه کاهش رشد آن می شوند (Oka et al. 2000). در میان نماتدهای مولد گره ریشه M. incognita, M. javanica, M. M. hapla arenaria از جمله خسارت زا ترین بیمارگرهای محصولات کشاورزی محسوب می شوند و این در حالی است که حداقل 90 درصد خسارت ناشی از نماتدها مربوط به گونه های مذکور می باشد. خسارت سالانه نماتدها به محصولات کشاورزی دنیا 118 بیلیون دلار تخمین زده شده است (Atkinson, et al., 2012). لذا با توجه به شدت خسارت و دامنه میزبانی گسترده این نماتدها، کنترل کامل آن ناممکن است. در چند دهه اخیر استفاده از ترکیبات شیمیایی نماتد کش مهمترین روش کاهش خسارت نماتدهای انگل گیاهی محسوب می شود ولی در حال حاضر کاربرد بسیاری از این ترکیبات به دلیل اثرات مخربی که بر محیط زیست و سلامت انسان داشته اند، محدود و در مواردی متوقف شده است. این ملاحظات به علاوه قیمت زیاد نماتد کش هاف توجه به روش های جایگزین روش های شیمیایی را به صورت مدیریت تلفیقی نماتدهای انگل گیاهی افزایش داده است. روش های کنترل بیولوژیک، یکی از بخش های مهم مدیریت تلفیقی نماتدهای انگل گیاهی است و شامل استفاده از عوامل زنده در کاهش جمعیت نماتدها می باشد. استفاده از مواد شیمیایی محافظت کننده و فعال کننده سیستم دفاعی گیاه به منظور کاهش خسارت ناشی از این بیماری ها از جمله روش های مورد توجه محققین می باشد که در سال های اخیر نتایج رضایت بخشی از کاربرد آنها در کنترل بیماری های گیاهی مشاهده شده است.