نوید مقصود

این مقاله نمایشنام هی اسلحه و انسان نوشت هی جورج برنارد شاو را از سه منظر متن، مخاطب و بافت تاریخی و خوانش انتقادی براساس مفاهیم جامع هشناسی لوئی آلتوسر، با تمرکز بر مفهوم «ابزار های ایدئولوژیک حکومتی »، مورد خوانش قرار م یهد تا نه تنها بر حضور گفتما نهای ایدئولوژیک و ضد ایدئولوژیک در این اثر تأکید کند، بلکه امکان دسته بندی این اثر به عنوان یک طنز سیاسی و اجتماعی که قابلیّت به چالش کشیدن گفتما نهای ایدئولوژیک زمانه و ایجاد تغییر بنیادین در آنها دارد را بررسی نماید. با توجّه به ماهیّت ضد جنگ این اثر، نمایشنام هی شاو یکی از مثال های بارزی است که در آن گفتمان های متضاد دربار هی جنگ، یعنی گفتمان جن گطلب و گفتمان ضد جنگ، تبلورمی یابد. پژوهش پیش رو، گفتمان جن گطلبانه را در باور های ایدئولوژیک رمانتی کگرایی و قهرمان پروری رصد م یکند و گفتما نهای ضد جنگ را در نگاه واق عگرایانه و عم لگرایانه به جنگ جس توجو می نماید. با توجّه به اینکه دو رویکرد متضاد به جنگ از زبان نمایندگان گفتمان های ایدئولوژیک و ضد ایدئولوژیک بیان می شود، مفهوم آلتوسری «فراخوانی ایدئولوژیک » مورد استفاده قرار می گیرد تا فرایند تولید سوژ ههای ایدئولوژیک مورد تأکید واقع شود. علاوه بر تبیین گفتما نهای متضاد در نمایش، این مقاله با استناد به تعریف آلتوسر از ادبیات در کتاب لنین و فلسفه و مقال هی «نامه ای در مورد هنر »، امکان کارکرد ایدئولوژیک و یا ضد ایدئولوژیک نمایش شاو در دنیای حقیقی، با استناد به برخی اجرا های آن را مورد بحث قرار می دهد. با توجّه به مستندات تاریخی و عدم رضایت شاو از درک ناصحیح مخاطبان خود از پیام نمایش در اجراهای انگلستان خود، این پژوهش نتیجه م یگیرد که تنها راه تضمین رسیدن به رسالت ضد ایدئولوژیک این اثر ادبی و در نتیجه تبدیل شدن آن به یک طنز تأثیرگذار و ضد ایدئولوژیک، برجسته سازی گفتما نهای موجود در آن از طریق نقد ادبی است.